Chi phí trả lương lao động tại Việt Nam (VN) đã tăng gần gấp đôi trong 2 năm qua. Chính sách thu hút nhà đầu tư nước ngoài (FDI), nhà nhập khẩu (NNK) bằng lao động giá rẻ trong các ngành nghề sử dụng nhiều lao động như dệt may, da giày đã không còn là “điểm mạnh” nữa. VN đang đứng trước sức ép cạnh tranh mới từ nhiều nước trong khu vực châu Á, ASEAN và cả Myanmar.
Dây chuyền sản xuất quần kaki xuất khẩu tại Công ty May Sài Gòn 3. Chi phí cao, kém cạnh tranh
Châu Á được xem là xưởng may của thế giới khi chiếm đến 70% thị phần cung ứng hàng may mặc toàn cầu. Xu hướng các NNK hàng da giày thế giới đang chuyển về Trung Quốc và các nước ASEAN. Tại VN, trước đây ngành dệt may có khoảng 2.000 doanh nghiệp (DN) với 2 triệu lao động, đến năm 2011 có khoảng 3.700 DN với trên 3 triệu lao động. Ngành da giày cũng tăng lên, trong năm 2007 có hơn 600 DN với khoảng 620.000 lao động, đến nay đã có 840 DN, với 720.000 lao động.
Với tốc độ dịch chuyển, dồn sản xuất về châu Á trong những năm gần đây đang tạo ra nhiều lợi thế cho các nước sản xuất, xuất khẩu dệt may, da giày ở đây. Tuy nhiên, điều đó cũng tạo ra sức ép cạnh tranh giữa các nước, nhất là khi kinh tế thế giới bất ổn kéo dài, sức mua hàng hóa sụt giảm mạnh kéo theo nhiều mối lo đối với DN sản xuất, xuất khẩu. Hiện nay, giá cả đầu vào hàng dệt may, da giày ngày một tăng cao, làm cho giá bán của DN VN kém cạnh tranh so với nhiều nước trong khu vực. Liệu DN FDI và NNK sẽ chuyển sản xuất từ VN sang những nước khác có giá nhân công rẻ hơn? Đây là điều DN VN đang nghĩ tới, giống như làn sóng dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc trong vài năm gần đây.
Theo số liệu của Hiệp hội Da giày – túi xách VN (Lefaso), mức lương bình quân của lao động VN khoảng 100 - 150 USD/tháng cao hơn nhiều nước, chỉ đứng sau Trung Quốc ở mức 120 - 180 USD/tháng. Trong khi đó, mức lương của Ấn Độ 100 - 120 USD/tháng, Indonesia 70 - 100 USD/tháng, Bangladesh 50 - 70 USD/tháng. So sánh mức chênh lệch trên, giá sản xuất tại VN kém cạnh tranh so với nhiều nước khác. Nếu tính trên thực tế thì mức lương DN chi trả thực cho lao động hiện nay còn cao hơn nhiều so với 100 - 150 USD/tháng. Các DN dệt may, da giày tại TPHCM cho rằng, lao động ở các tỉnh có thể sống được với mức lương 2,5 - 3 triệu đồng/tháng, còn ở TP mức lương phải 4 - 5 triệu đồng/tháng mới có lao động làm. Nếu so sánh với mức 60 USD/tháng của Myanmar, nước đang được dự báo sẽ là điểm nóng về thu hút đầu tư FDI khi mở cửa kinh tế thì rõ ràng việc lo ngại của DN là có cơ sở.
Điểm mạnh nào?
Trong các yếu tố, có nguồn lao động trẻ, dồi dào, giá rẻ, tay nghề khéo léo, chính trị ổn định… để VN thu hút FDI, NNK thì lao động giá rẻ đã mất lợi thế. Ông Diệp Thành Kiệt, Phó Chủ tịch Lefaso nhận xét, so với các nước sản xuất ở khu vực, mặt bằng thu nhập của VN chỉ thấp hơn Trung Quốc, Thái Lan, tương đương Philippines nhưng cao hơn Indonesia, Campuchia, Myanmar. So với những nước có hoạt động sản xuất xuất khẩu dệt may, da giày mạnh hiện nay như Bangladesh, Indonesia thì VN vẫn có lợi thế cạnh tranh về giá. Hiện nay, nguồn nguyên liệu cung cấp cho sản xuất dệt may, da giày chủ yếu tập trung ở Đài Loan, Trung Quốc, Hàn Quốc, Thái Lan. VN có lợi thế hơn nhiều nước vì ở gần nguồn nguyên liệu. Các nước ở xa phải tốn chi phí vận chuyển, thời gian giao hàng lâu hàng.
Một trong những điểm mạnh của lao động VN được khách hàng nước ngoài đánh giá rất cao đó là tay nghề khéo léo. NNK đánh giá tay nghề của lao động VN ngang ngửa, thậm chí còn nhỉnh hơn cả lao động Trung Quốc. Tuy nhiên, so với Trung Quốc năng suất lao động của VN vẫn thấp hơn.
Theo ông Phạm Xuân Hồng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may VN, chất lượng tay nghề của lao động VN đã tương đối tốt, DN phải cải tiến năng suất chất lượng để thu hút khách hàng. Mặt bằng giá bán hiện nay tạo tính cạnh tranh rất cao, DN VN không cải tiến năng suất để bù phần chi phí đầu vào khó được NNK chấp nhận. Cải tiến, tăng năng suất không chỉ giúp DN đủ sức cạnh tranh mà đời sống người lao động còn được nâng cao, DN giữ được lao động.
Ông Diệp Thành Kiệt cũng nhận định, DN VN đang dần làm chủ được công nghệ sản xuất, nguồn nguyên liệu tại chỗ. Việc di chuyển công nghệ, đầu tư xây dựng nhà máy mới, làm lại từ đầu ở một nơi có nhân công rẻ hơn chưa phải bài toán hiệu quả đối với sự chuyển dịch. Các nhà đầu tư phải xem xét nhiều yếu tố tạo nên giá thành sản phẩm. Với cách tính này thì việc di chuyển sản xuất từ VN sang một nước khác lân cận sẽ không khả thi bằng. Hơn nữa, so với ngành dệt may, nguồn nguyên liệu trong nước sản xuất cung ứng cho da giày tốt hơn.
Hiện nay, thặng dư xuất khẩu da giày khoảng 50% - 60%. Nội địa hóa nguyên liệu sản xuất giày vải đạt hơn 50%, có nhiều DN sử dụng đến 90%; giày thể thao sử dụng 60% nguyên liệu nội địa. Việc hòa nhập kinh tế thế giới, tận dụng tốt các hiệp định thương mại tự do FTA, TPP với nhiều thị trường lớn sẽ giúp dệt may, da giày tiếp tục phát triển, đứng vững ít nhất trong 15 - 20 năm tới.
Theo SGGP