Chính trường Brazil tăng nhiệt

Chiến dịch tranh cử Tổng thống Brazil năm 2022 - cuộc bầu cử được xem là quan trọng nhất trong nhiều năm qua của Brazil - đã chính thức khởi động trong bối cảnh lo ngại về bạo lực chính trị trên đường vận động tranh cử và những xáo trộn có thể xảy ra trước và sau cuộc bỏ phiếu vào tháng 10 năm nay.

Cuộc bầu cử chính thức sẽ diễn ra ngày 2-10, người dân Brazil đi bỏ phiếu bầu tổng thống, quốc hội và 27 thống đốc bang. Cuộc đua được dự báo sẽ diễn ra căng thẳng giữa đương kim Tổng thống Jair Bolsonaro với cựu Tổng thống Lula da Silva. Chiến dịch tranh cử của ông Lula da Silva bắt đầu vào tuần này với các cuộc tập hợp cử tri tại São Paulo và Belo Horizonte.

Ông Lula Da Silva tại sự kiện phát động chiến dịch tranh cử.

Có vẻ như hai ứng cử viên có tính cách, quan điểm hoàn toàn trái ngược nhau. Ông Bolsonaro có quan điểm cực hữu, thường được dư luận ví với cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump về độ “gàn”, với nhiều phát ngôn bất chấp đúng sai, phải trái và những hành động bất thường gây phản ứng gay gắt trong dân chúng cũng như dư luận báo chí trong nước và quốc tế. Trong khi đó, ông Lula da Silva được xem là đại diện tiêu biểu cho cánh tả không chỉ ở Brazil mà cả khu vực Mỹ Latinh.

Là một cựu đội trưởng trong quân đội, Tổng thống Bolsonaro trong những tuần gần đây đã có luận điệu gay gắt khi nói với các nhà ngoại giao nước ngoài rằng hệ thống bỏ phiếu điện tử của Brazil không đáng tin cậy và ra lệnh cho các sĩ quan quân đội giám sát mã nguồn được sử dụng trong hơn nửa triệu thùng phiếu. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại hơn cả không phải là độ tin cậy của hệ thống bỏ phiếu điện tử mà là chính ông Bolsonaro. Ông đã dành phần lớn thời gian trong năm qua để chê bai hệ thống bầu cử, lặp lại những tuyên bố nghi ngờ về độ tin cậy của các thùng phiếu điện tử và xúc phạm các thẩm phán chủ tọa Tòa án Bầu cử Tối cao, nơi tổ chức bầu cử và quyết định kết quả bầu cử.

Vấn đề bao lực chính trị ở Brazil trong những năm gần đây luôn được đặt ra mỗi khi người ta bàn đến các cuộc bầu cử. Những người ủng hộ ông Bolsonaro đang khiến dư luận quan ngại về sự an toàn của ông Lula da Silva trong chiến dịch tranh cử. Họ đã tấn công 2 cuộc tập hợp cử tri của ông Lula da Silva trong những tuần gần đây, ném chất bẩn và thiết bị nổ thô sơ vào những người ủng hộ ông Silva. Đáng lo ngại hơn cả là vụ việc Marcelo de Arruda, thủ quỹ của đảng Công nhân ở thành phố phía Tây Foz de Iguacu.

Ông Arruda đã bị sát hại ngay trong bữa tiệc sinh nhật thứ 50 của mình vào sáng Chủ nhật 7-8. Một người ủng hộ ông Bolsonaro đã trà trộn vào tiệc sinh nhật và bắn ông Arruda 3 phát đạn. Ông Arruda bắn trả hung thủ trước khi gục ngã, khiến kẻ tấn công cũng bị thương nặng phải nhập viện. Tình hình bạo lực khiến lực lượng an ninh bảo vệ ông Lula da Silva phải yêu cầu thêm nhân sự để đối phó với các mối đe dọa, đồng thời buộc ông phải mặc áo chống đạn tại các sự kiện công cộng.

Các chính trị gia và những người theo dõi cuộc thăm dò lo ngại rằng bạo lực chính trị sẽ leo thang trước cuộc bầu cử ngày 2-10. Pablo Nunes, người đứng đầu tổ chức nghiên cứu CESeC, cho biết: Có lý do thực sự để lo ngại vì mặc dù bạo lực chính trị đã là “chuyện thường ngày ở đây trong nhiều năm nhưng tình hình ngày nay đã trở nên trầm trọng hơn bởi cách ông Bolsonaro thúc đẩy diễn ngôn bạo lực như một cách để giải quyết xung đột chính trị.

Trên thực tế, người ta thấy ông Bolsonaro rõ ràng đang chuẩn bị cho những người ủng hộ mình hành động. Tuần trước, ông nói với những người ủng hộ mình: “Hãy mua súng đi! Nó có trong Kinh thánh!”. Ông Bolsonaro vốn nổi tiếng là một người “yêu súng đạn”, từng 15 năm phục vụ trong quân đội và khi nói chuyện luôn mang hình ảnh khẩu súng ra để minh họa với người khác.

Điều trớ trêu là chính ông Bolsolnaro lại là nạn nhân nổi bật nhất của bạo lực trong những năm gần đây. Ông bị đâm bằng dao tại một sự kiện tranh cử vào tháng 9-2018 và phải nằm viện 3 tuần, trải qua nhiều cuộc phẫu thuật. Kẻ tấn công ông được xác định “có vấn đề về sức khỏe tâm thần”. Thế nhưng, sau sự việc đó, có vẻ như ông càng trở nên “thích bạo lực” hơn.

Chỉ vài tuần sau khi lên nắm quyền, Bộ trưởng Tư pháp của ông đã tìm cách giảm nhẹ hình phạt cho các quan chức thực thi pháp luật đã giết nghi phạm trong khi hành động. Cuối cùng, từ ngữ bạo lực đó đã bị xóa khỏi dự luật nhưng dưới áp lực của ông Bolsonaro, Quốc hội Brazil đã thông qua 20 biện pháp khác nhau giúp cho việc mua vũ khí trở nên dễ dàng hơn. Theo tổ chức phi chính phủ Instituto Sou da Paz, trong 2 năm đầu ông Bolsonaro cầm quyền, số lượng giấy phép sử dụng súng được cấp ở Brazil đã tăng 65%, lên hơn 1 triệu giấy.

Giới quan sát chính trị ở Brazil cho rằng, có lý do để lo ngại ông Bolsonaro có thể gây ra một vụ việc tương tự như ông Trump đã làm ở Mỹ. Ông ta đã bóng gió về khả năng đóng cửa quốc hội và vào tháng 5 đã tuyên bố với các cử tri ủng hộ mình rằng “Chỉ có Chúa mới có thể loại bỏ tôi” - một bình luận gây lo ngại về một cuộc nổi dậy kiểu như sự kiện ngày 6-1-2021 do những người ủng hộ ông Trump gây ra tại Đồi Capitol (Mỹ) nếu cuộc bỏ phiếu đi ngược lại ý muốn của ông ta.

Tuy nhiên, khả năng lật ngược thế cờ của ông Bolsonaro được đánh giá là không cao. Mặc dù có được sự ủng hộ của nhiều người trong quân đội nhưng không ai dám chắc các đồng minh hàng đầu của ông ủng hộ hành động lật ngược kết quả bầu cử kiểu sự kiện 6-1 hay không. Đó là chưa kể ông Bolsonaro hiện cũng đang đối mặt nhiều cáo buộc liên quan đến việc xử lý đại dịch COVID-19 vừa qua. Một cuộc điều tra của quốc hội đang được tiến hành nhằm xác định mức độ phạm tội của ông. Nếu bị buộc tội và xét xử, ông Bolsonaro có thể phải đối mặt mức án nhiều năm tù.

Theo CAND

• Hành trình ly kỳ của ông Trump từ tổng thống thất cử đến tổng thống đắc cử Mỹ (09/11)