“Phòng vệ chính đáng” khi nào?
Bộ luật Hình sự (BLHS) hiện hành dành cho người thi hành công vụ được quyền phòng vệ chính đáng. Điều 15 BLHS quy định rõ: Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ lợi ích của Nhà nước, của tổ chức, bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của mình hoặc của người khác, mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên; phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm; vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại; người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự.
Thực tiễn cuộc sống, khi xảy ra vụ án chống người thi hành công vụ, thông thường các cơ quan tiến hành tố tụng ít nhiều có thói quen bảo vệ người thi hành công vụ hơn là người xung đột với người thi hành công vụ. Mặc dù đó đây xảy ra tình trạng người thi hành công vụ chuyên nghiệp, hay tham gia mang tính hỗ trợ (dân phòng, dân quân tự vệ, hiệp sĩ đường phố...) hành động nông nổi, muốn chứng tỏ quyền hành đối với người khác nên có lời nói, việc làm thiếu cân nhắc. Thậm chí đặt người dân vào thế khó xử phải phản ứng lại do bức xúc cao độ, không kiềm chế được hành vi chống đối người thi hành công vụ. Không loại trừ tình huống người thi hành công vụ “đục nước béo cò” lợi dụng lúc thi hành công vụ thị uy người dám chống lại họ, khi xảy ra “lời qua tiếng lại” giữa người thi hành công vụ với người chống người thi hành công vụ.
Vấn đề ở đây là các quy định của Nghị định 208/2013/NĐ-CP cần được người thi hành công vụ “thuộc bài” và hiểu tường tận lúc thực thi. Đồng thời, người dân cũng phải được biết đầy đủ những quyền của mình đã được Nghị định 208/2013/NĐ-CP đề cập ra sao. Như vậy việc “lạm quyền nổ súng” mới hy vọng có thể “trong tầm kiểm soát”.
Nổ súng trường hợp nào?
Pháp lệnh số 16/2011/ UBTVQH12, ở Điều 22 quy định nổ súng, ghi: 1. Khi làm nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, việc nổ súng của quân đội nhân dân, dân quân tự vệ thực hiện theo quy định của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, việc nổ súng của Công an nhân dân thực hiện theo quy định của Bộ trưởng Bộ Công an. 2. Khi thi hành nhiệm vụ bảo đảm an ninh, trật tự có tổ chức, việc nổ súng tuân theo mệnh lệnh của người có thẩm quyền. Khi thi hành nhiệm vụ độc lập, việc nổ súng tuân theo các nguyên tắc sau đây: a) Phải căn cứ vào từng tình huống, tính chất, mức độ hành vi nguy hiểm của đối tượng để quyết định việc nổ súng; b) Chỉ nổ súng khi không còn biện pháp nào khác để ngăn chặn hành vi của đối tượng và sau khi đã cảnh báo mà đối tượng không tuân theo. Nếu việc nổ súng không kịp thời sẽ đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe cho bản thân hoặc người khác hoặc có thể gây ra những hậu quả đặc biệt nghiêm trọng khác thì được nổ súng ngay; c) Không nổ súng vào đối tượng khi biết rõ người đó là phụ nữ, người tàn tật, trẻ em, trừ trường hợp những người này sử dụng vũ khí, vật liệu nổ tấn công hoặc chống trả, đe dọa tính mạng, sức khỏe của người thi hành công vụ hoặc người khác; d) Trong mọi trường hợp nổ súng, người sử dụng súng cần hạn chế thiệt hại do việc nổ súng gây ra.
3. Các trường hợp nổ súng gồm: a) Đối tượng đang sử dụng vũ lực, vũ khí, vật liệu nổ trực tiếp đe dọa đến tính mạng người thi hành công vụ hoặc người khác; b) Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ tấn công hoặc đe dọa sự an toàn của công trình quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia, mục tiêu quan trọng được bảo vệ theo quy định của pháp luật; c) Đối tượng đang thực hiện hành vi cướp súng của người thi hành công vụ; d) Đối tượng đang sử dụng vũ khí gây rối trật tự công cộng có thể gây hậu quả rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng; đ) Đối tượng đang đánh tháo người bị giam, người bị dẫn giải do phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, tái phạm nguy hiểm; người bị giam, giữ, bị dẫn giải, bị áp giải do phạm tội đặc biệt nghiêm trọng đang chạy trốn hoặc chống lại; e) Được phép bắn vào phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, phương tiện giao thông đường thủy nội địa để dừng phương tiện đó trong các trường hợp (trừ phương tiện giao thông của các cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự nước ngoài, cơ quan đại diện tổ chức quốc tế) đối tượng điều khiển phương tiện đó tấn công hoặc đe doạ trực tiếp đến tính mạng người thi hành công vụ hoặc người khác; khi biết rõ phương tiện đó do đối tượng phạm tội điều khiển cố tình chạy trốn, trừ trường hợp trên phương tiện có chở khách hoặc có con tin; khi biết rõ trên phương tiện cố tình chạy trốn có đối tượng phạm tội hoặc vũ khí, vật liệu nổ trái phép, tài liệu phản động, bí mật nhà nước, ma túy số lượng lớn, tài sản đặc biệt quý hiếm, bảo vật quốc gia, trừ trường hợp trên phương tiện có chở khách hoặc có con tin; g) Động vật đang đe dọa đến tính mạng và sức khỏe của người thi hành công vụ hoặc người khác.
4. Người được giao sử dụng súng không phải chịu trách nhiệm về thiệt hại khi việc nổ súng đã tuân thủ quy định tại điều này và các quy định khác có liên quan của pháp luật.
NGUYỆT MINH
