Ngoại trưởng Thụy Điển đối mặt với nguy cơ bị truy tố

Ngoại trưởng Thụy Điển Carl Bildt đang bị điều tra về vai trò của ông trong một tổ hợp khai thác dầu hỏa cách đây nhiều năm ở Sudan. Nếu cuộc điều tra của Phòng Công tố Quốc tế Thụy Điển đưa ra kết luận khiến ông Bildt bị truy tố hình sự, có thể ông sẽ phải đối mặt với nguy cơ phải từ chức, đồng thời Chính phủ do đảng Moderate (theo đường lối bảo thủ tự do) cầm quyền cũng sẽ gặp phải những khó khăn không nhỏ.

Ngày 21-6-2010, Phòng Công tố Quốc tế Thụy Điển (IPC) đã thông báo mở cuộc điều tra về các vấn đề liên quan đến Công ty Dầu khí Lundin Petroleum của Thụy Điển.

 Ngoại trưởng Thụy Điển Carl Bildt. Theo ông Magnus Elving, Trưởng nhóm điều tra của IPC, cuộc điều tra dựa trên các thông tin báo cáo của nhóm 50 tổ chức phi chính phủ châu Âu từng hoạt động tại Sudan, ECOS (Liên minh châu Âu vì dầu hỏa ở Sudan). Báo cáo có nhan đề (tạm dịch: "Món nợ chưa trả: Di sản của Lundin, Petronas và OMV ở Sudan, giai đoạn 1997-2003") đã đưa ra cáo buộc rằng, Chính phủ các nước Thụy Điển (mẫu quốc của Công ty Lundin), Malaysia (Petronas) và Áo (OMV) đã không ngăn chặn các hoạt động khai thác dầu hỏa gây ra các hậu quả nguy hại về con người ở Sudan.

Điều đáng quan tâm là vụ việc có dính líu đến đương kim Ngoại trưởng Thụy Điển Carl Bildt. Carl Bildt từng làm Thủ tướng Thụy Điển trong giai đoạn 1991-1994. Trong nhiệm kỳ Thủ tướng của Bildt, Thụy Điển đã gia nhập Liên minh châu Âu (EU) và tiến hành các cải cách đáng chú ý về kinh tế.

Đáng tiếc là những cải cách đó đã không giúp Thụy Điển thoát được cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng, đỉnh điểm là vào tháng 11-1992, khi Thụy Điển rút khỏi Cơ chế Tỉ giá hối đoái châu Âu (ERM), thả nổi cho đồng Krona phá giá. Cuộc khủng hoảng chỉ được giải quyết sau khi Bildt đạt được thỏa thuận với đảng Dân chủ Xã hội về một số giải pháp cắt giảm thâm hụt chi tiêu công vào những năm 1994-1995. Đó cũng là lúc Bildt chấm dứt nhiệm kỳ Thủ tướng và bị thay thế bởi ứng viên đảng Dân chủ Xã hội.

Sau khi rời nhiệm, Bildt chuyển sang làm công tác ngoại giao, làm trung gian hòa giải cho bán đảo Balkan, là đặc phái viên Liên hiệp quốc tại Bosnia - Herzegovina và chủ trì Hội nghị hòa bình Dayton tháng 11-1995. Sau giai đoạn đó, Bildt tham gia hoạt động kinh doanh trong và ngoài nước.

Sự dính líu của Bildt với Công ty Lundin Petroleum bắt đầu từ năm 2002 (thời gian này ông cũng đồng thời là thành viên HĐQT Công ty tài chính Vostok Nafta của Nga, có cổ phần trong Tập đoàn Khí đốt Gazprom) với chức danh thành viên HĐQT công ty cho đến khi được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Ngoại giao Thụy Điển vào tháng 10/2006.

Theo báo cáo của ECOS, Công ty Lundin đã tham gia cùng với Petronas của Malaysia, OMV của Áo, Sudapet của nước chủ nhà Sudan cùng một vài công ty khác của Trung Quốc và Ấn Độ lập ra cái gọi là Tổ hợp Lundin nhằm mục tiêu khai thác tài nguyên dầu mỏ ở một khu vực giàu dầu mỏ thuộc miền Nam Sudan, được đặt tên ký hiệu là Block 5A. Báo cáo ECOS nêu rõ, trong giai đoạn 1997-2003, Lundin Consortium đã ký hợp đồng khai thác dầu với chính quyền Sudan nhưng không bảo đảm tôn trọng quyền lợi của người dân địa phương, do đó đã không những không ngăn chặn được mà còn góp phần kích hoạt tội ác chiến tranh.

Vì hợp đồng khai thác dầu mỏ này mà Chính phủ Sudan đã huy động quân đội đến "giải tỏa trắng" cả một vùng rộng lớn phục vụ cho công việc khai thác dầu hỏa. Đó cũng là nguyên nhân làm nảy sinh xung đột quyền lợi tài nguyên với nhóm phiến quân Phong trào Giải phóng nhân dân Sudan (SPLM), châm ngòi cho chiến sự ác liệt xảy ra dai dẳng. Cái giá cho sự hám lợi của tư bản dầu mỏ là một thảm họa nhân đạo với 12.000 người chết vì bị giết, vì đói hoặc vì kiệt sức do bệnh tật, khoảng 160.000 người khác phải chạy nạn, không nhà cửa.

Vậy ông Bildt có vai trò gì trong vụ này? Theo Trưởng nhóm công tố IPC Elving, ông Bildt sẽ bị xem xét trách nhiệm khi ông làm thành viên HĐQT Công ty Lundin. Có thể, trách nhiệm đó là đã làm ngơ hoặc vì quyền lợi kinh tế mà bỏ qua những hoạt động gây ra tội ác chiến tranh của quân đội Sudan. Bildt có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự và bị buộc phải từ chức nếu cuộc điều tra của IPC chứng minh được trách nhiệm của ông trong vụ việc.

Vụ việc "dầu hỏa Sudan" từng được dư luận khuấy động ở Thụy Điển hồi đầu năm nay, khi quyển sách nhan đề "Business in Oil and Blood" của tác giả Kerstin Lundell được phát hành, và sau đó, vào tháng 3/2010, Chưởng lý khu vực Stockholm là Sten de Geer đã trình hồ sơ vụ việc lên Tổng công tố Thụy Điển. Sau đó, Tổng công tố đã tiếp xúc với nhóm ECOS để tìm hiểu thêm và yêu cầu cung cấp thông tin điều tra, và từ yêu cầu này ECOS đã đưa ra báo cáo như đã nêu ở trên.

Tuy cuộc điều tra của IPC mới chỉ bắt đầu, nhưng làn sóng dư luận đã đủ làm cho Chính phủ của Thủ tướng Fredrik Reinfeldt bị "rung rinh" bởi từng đợt công kích từ phía đối lập. Họ yêu cầu ông Bildt từ chức hoặc chí ít cũng tạm thời "đi nghỉ mát" trong giai đoạn cuộc điều tra đang tiến hành. Đặc biệt là Liên minh các đảng Xã hội châu Âu (PES) hôm 22/6 đã công khai chỉ trích Bildt và kêu gọi ông hãy "tạm thời rời nhiệm" để đảm bảo cuộc điều tra được diễn ra một cách suôn sẻ.

Theo giáo sư luật Said Mahmoudi ở khoa Luật Quốc tế Đại học Stockholm, hành vi cấu thành tội ác chiến tranh chỉ có thể xác định khi đương sự trực tiếp hoặc gián tiếp "phạm tội", còn trường hợp "bỏ qua tội phạm" không được xác định là phạm tội. Nhưng nếu xét về loại tội phạm diệt chủng thì chỉ cần "làm ngơ" hoặc "bỏ qua tội phạm" là đã vi phạm tội ác rồi. Dù xét theo loại nào thì Ngoại trưởng Bildt cũng đang gặp rắc rối to chỉ vì một thời làm ăn thiếu trách nhiệm trong quá khứ.

(THEO CAND)

• Chiến thắng toàn diện của đảng Cộng hòa (18/11)