Văn hóa - Văn nghệ

Nhà cổ ông Trần Công Vàng: Ngôi nhà cổ xưa bậc nhất trên đất Bình Dương

Cập nhật: 05-04-2014 | 00:00:00

Di tích nhà cổ ông Trần Công Vàng (tọa lạc tại số 21, đường Ngô Tùng Châu, phường Phú Cường, TP.Thủ Dầu Một) đã được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận Di tích Lịch sử kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia vào năm 1993. Đây là một trong những kiến trúc nhà gỗ rất hiếm còn tồn tại trên đất Thủ - Bình Dương ngày nay còn lưu giữ tương đối nguyên vẹn những giá trị về kiến trúc nghệ thuật và văn hóa ban đầu…

Theo tư liệu của Ban Quản lý Di tích và Danh thắng tỉnh, nhà cổ ông Trần Công Vàng được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XIX. Ngôi nhà được xây dựng theo lối kiến trúc kiểu chữ Đinh nghịch (tức phần nhà ngang nằm bên trái nhà trên, thay vì nằm bên phải như thường lệ). Toàn bộ kết cấu ngôi nhà đều làm bằng gỗ, với nhiều loại gỗ quý, như: Sao, cẩm lai, quỳnh đường, mun… Điều đặc biệt là, toàn bộ ngôi nhà được lắp ráp, kết dính với nhau bằng hệ thống mộng gỗ, hoàn toàn không sử dụng một chiếc đinh sắt nào cả nhưng vẫn rất vững chắc. Điều này đã chứng minh rằng, tay nghề của các nghệ nhân Bình Dương lúc bấy giờ đã đạt đến một trình độ kỹ thuật rất cao.

Một góc nhà cổ Trần Công Vàng. Ảnh: CẨM LÝ

Toàn bộ nội thất ngôi nhà được trang trí, bày biện theo phong cách cổ truyền của gia đình người Việt. Những đường nét, hình ảnh chạm khắc ở đây đều rất công phu, từ chân cột đến mái nhà, bàn ghế, tủ thờ, các khung cửa hay những bức hoành phi, liễn đối, những bức tranh tứ bình, những tấm thủ quyền… đều được chạm trổ, sơn thếp, cẩn xà cừ công phu, khéo léo. Bà Văn Thị Thùy Trang, Phó ban Quản lý Di tích và Danh thắng tỉnh cho biết, để tạo nên những giá trị kiến trúc - nghệ thuật đặc sắc trên là có sự kết hợp khéo léo giữa những nghệ nhân đến từ miền Trung và nghệ nhân của đất Bình Dương. Cuối thế kỷ XIX là lúc nghề gỗ ở Bình Dương trở nên hưng thịnh hơn bao giờ hết. Lúc đó, nhiều nghệ nhân ở miền Trung đã đến đây lập nghiệp. Họ cùng kết hợp với nhiều nghệ nhân bản địa xây dựng nên những ngôi nhà bằng gỗ rất có giá trị, trong đó có nhà cổ ông Trần Công Vàng.

Ngôi nhà được phân bố thành nhiều phần khác nhau, trong đó các phần thờ phụng, tiếp khách, các buồng để ở và buồng chứa đồ đạc được ngăn chia với nhau rất rạch ròi. Phần thờ phụng chiếm ba gian giữa, theo nguyên tắc: Gian bên trái thờ cha mẹ chủ nhà, bên phải thờ ông bà, ở giữa thờ ông bà cao (gọi chung là gia tiên). Mỗi bàn thờ gồm tủ thờ cẩn xà cừ, bên trên là đồ ngũ sự, bên trong là bài vị hoặc chân dung người quá cố.

Phần tiếp khách gồm hai lòng căn, tức từ hàng cột thứ hai đến hàng cột thứ tư. Ở hai gian giữa đặt một bàn tròn lớn để tiếp khách, mặt bàn lót đá cẩm thạch, trên bàn đặt giá cắm bát bửu (tám món binh khí cổ), xung quanh bàn đặt ghế có chạm trổ tinh vi và giàu ý nghĩa tượng trưng. Hai bên bàn tròn là những bàn hình chữ nhật, đóng theo kiểu ghế chân ngai, cũng đặt ghế có kiểu giống như những ghế ở bàn tròn lớn. Hai gian đầu bên ngoài đặt hai bàn hình xoài, xung quanh đặt ghế tựa thường, kiểu hiện nay. Tất cả các bàn ghế ở đây đều làm bằng gỗ.

Ngôi nhà này còn có một điểm đáng lưu ý là hành lang bao bọc quanh phần thờ tự và được giới hạn bởi một bên là vách ván ngăn cách với phần thờ tự, một bên là tường bao bọc bên ngoài. Hành lang này giúp liên lạc giữa nhà khách và buồng sau nhà mà không phải băng ngang phần thờ phụng.

Bên cạnh nhà trên là nhà dưới - nơi diễn ra các sinh hoạt thường ngày trong cuộc sống của gia chủ. Nhà dưới là một căn nhà ngang, cũng được cất theo lối xuyên trính, nhưng đơn giản hơn nhà trên. Nhà có hai gian: Gian thứ nhất ở phía đầu hồi đi, là nơi sinh hoạt thường nhật. Gian cuối là buồng ngủ của con cái. Phía sau là nhà bếp. Phía trước nhà ngang là nhà để xe.

Với tuổi đời hơn 120 năm tuổi, di tích nhà cổ ông Trần Công Vàng là một trong những di tích nhà cổ có giá trị lớn về mặt kiến trúc nghệ thuật còn tồn tại trên đất Bình Dương.

CẨM LY

Chia sẻ bài viết

BÌNH LUẬN