Nước Nga trở thành nước độc lập khi nào?

Nga có một lịch sử dài lâu và dữ dội. Tuy nhiên, chỉ có duy nhất một lần Nga bị nước khác chinh phục.

Bất chấp phải đối mặt với vô số thất bại trong chiến tranh, Nga cuối cùng vẫn giữ lại được nền độc lập của mình. Duy chỉ có cuộc xâm lăng của Mông Cổ là trường hợp ngoại lệ.

Dân Nga dưới ách cai trị của Mông Cổ. Tranh: Sergey Ivanov.

Năm 1922, từ "Nga" một lần nữa biến mất khỏi bản đồ chính trị thế giới. Nhưng lần này, sự biến mất đó mang tính tự nguyện - Nga trở thành hạt nhân của quốc gia Liên Xô mới ra đời.

Nước Nga mà thế giới biết đến ngày nay ra đời vào ngày 12/6/1990. Ngày này, còn gọi là Ngày nước Nga, được hàng triệu người Nga kỷ niệm hàng năm.

Ách thống trị của Mông Cổ

Vào giữa thế kỷ 13, quân Mông Cổ dùng lưỡi gươm và ngọn lửa để đi qua khắp lãnh thổ Rus, khi ấy đang trong tình trạng cát cứ phong kiến. Lần lượt từng công quốc Nga bị con cháu của Thành Cát Tư Hãn chinh phục. 

Trong hơn 2 thập kỷ, Nga ở vào trạng thái phụ thuộc người Mông Cổ cả về chính trị và kinh tế. Mặc dù những kẻ chinh phục không duy trì bất cứ lực lượng đồn trú thường trực nào tại các thành phố của Nga, bất cứ sự bất tuân nào trước ý chí của các Hãn Mông Cổ hay từ chối cống nạp đều dẫn tới kết quả là bị trừng phạt nhanh chóng và tàn bạo. Các Hãn cai trị quyết định thân vương Nga nào được nắm quyền và không được nắm quyền, ai sống ai chết.

Trong thời kỳ cai trị của người Mông Cổ-Tatar, các công quốc mạnh nhất trong số các công quốc Nga đánh lẫn nhau để giành thế thượng phong ở các vùng đất Nga. Thể hiện ra ngoài thái độ phục tùng các kẻ ngoại xâm, các công quốc này gia tăng ảnh hưởng của mình và mở rộng lãnh thổ của mình càng nhiều càng tốt. Có một thực tế phổ biến là các thân vương Nga kêu gọi viện binh của Mông Cổ để đánh bại đối thủ của mình.

Vào cuối thế kỷ 14, Đại công quốc Moscow trên thực tế trở thành trung tâm thống nhất các vùng đất Nga và đã đủ mạnh để công khai thách thức Mông Cổ. Vào năm 1380, Thân vương Dmitry Ivanovich của Moscow đánh bại quân của thủ lĩnh quân sự Mamai trong Trận Kulikovo. Tuy nhiên, sau đó người Nga vẫn phải mất thêm một thập kỷ nữa để đạt được sự giải phóng hoàn toàn.

Năn 1472, trong trận Aleksin, Ivan Đệ tam đánh bại quân đội của Hãn Akhmat, từ đó Công quốc Moscow ngừng cống nạp cho ông ta. Tám năm sau đó, Akhmat cố gắng giành lại ảnh hưởng của mình. Thế là quân đội hai bên dàn trận trên hai bờ sông Ugra. Nhưng Hãn Akhmat không dám vượt sông và kéo quân của mình bỏ đi. "Thế đối đầu vĩ đại trên sông Ugra" đánh dấu việc nước Nga hoàn toàn độc lập về chính trị  với Mông Cổ.

Liên Xô sụp đổ

Khi Liên Xô (Liên bang các nước cộng hòa XHCN Xô viết) ra đời vào năm 1922, nước Nga trở thành "Cộng hòa XHCN Xô viết Liên bang"  - đây là nước cộng hòa lớn nhất và phát triển nhất về mặt kinh tế của toàn Liên Xô.

Nhưng vào đầu thập niên 1990, Liên Xô không còn là quốc gia như cách đó một thập kỷ nữa. Những cải cách của Tổng bí thứ Mikhail Gorbachev vào giữa thập niên 1980 đã dẫn tới cuộc khủng hoảng sâu sắc cả về chính trị và kinh tế ở Liên Xô.

Một trong những hậu quả đáng kể nhất của công cuộc cải tổ (perestroika) là sự bùng nổ tâm lý ly khai trong các nước cộng hòa của Liên bang Xô viết. Lúc này chính quyền trung ương đã suy yếu và không còn có thể chống lại nỗ lực của các nước cộng hòa đòi tách ra thành nước độc lập. Lần lượt từng nước thành viên của Liên Xô tuyên bố chủ quyền. Theo Bản Hiến pháp năm 1977 của Liên Xô, các nước thành viên này trên thực tế đã chính thức có chủ quyền rồi, còn bây giờ người ta hiện thực hóa việc tuyên bố xác lập quyền uy của luật địa phương lên trên luật Liên bang.

Cộng hòa XHCN Xô viết Liên bang Nga cũng tham gia vào quá trình này. Họ tin rằng mình có thể tự thực hiện các cải cách và phân phối tài nguyên quốc gia tốt hơn chính quyền trung ương.

Cộng hòa XHCN Xô viết Liên bang Nga là nước cộng hòa thứ 6 (sau Estonia, Litva, Latvia, Azerbaijan, và Gruzia) tuyên bố mình là quốc gia có chủ quyền. Tuyên bố của quốc gia này, được Đại hội Đại biểu nhân dân thông qua vào ngày 12/6/1990, tuyên bố sự ra đời của một "quốc gia pháp quyền dân chủ bên trong Liên Xô mới".

Người ta có ý định đưa nước Nga có chủ quyền mới này thành một trong các trụ cột của Liên Xô cải cách, nhưng điều này không bao giờ xảy ra. Chính phủ trung ương, do Mikhail Gorbachev lãnh đạo, và ban lãnh đạo của Cộng hòa XHCN Xô viết Liên bang Nga lập tức đối đầu với nhau về chính trị. Thêm nữa, sau khi Nga tuyên bố chủ quyền thì các nước cộng hòa còn lại trong Liên bang cũng làm tương tự, cắt đứt hoặc làm suy yếu quan hệ chính trị và kinh tế với chính quyền trung ương tại Moscow.

Vào ngày 26/12/1991, Liên Xô chính thức ngừng tồn tại. Liên bang Nga sau đó được cộng đồng quốc tế công nhận là nhà nước kế thừa Liên Xô./.

Theo VOV

• Chiến thắng toàn diện của đảng Cộng hòa (18/11)