Tây Ban Nha bầu cử sớm: Canh bạc của Thủ tướng Pedro Sánchez

Người dân Tây Ban Nha sẽ đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử sớm sẽ diễn ra ngày 23/7/2023 tới đây. Đây là một quyết định mang tính mạo hiểm và dư luận đang theo dõi xem liệu “canh bạc” lần này có mang lại kết quả như mong muốn cho Thủ tướng Pedro Sánchez hay không, hay sẽ đưa cánh hữu lên nắm quyền như nhiều nước châu Âu từng trải qua?

Vì sao bầu cử sớm?

Theo đúng lịch trình thì Tây Ban Nha dự kiến sẽ tiến hành bầu cử quốc hội tháng 11/2023, tức là đủ 4 năm sau cuộc tổng tuyển cử lần trước. Nhưng Thủ tướng Sánchez đã khiến mọi người ngạc nhiên khi vào tháng 5/2023 ông quyết định và tuyên bố tổ chức bầu cử sớm vào ngày 23/7. Quyết định được đưa ra sau khi đảng của ông thể hiện kém cỏi trong các cuộc bầu cử địa phương và khu vực. Đối mặt với đảng Nhân dân (PP) bảo thủ đối lập đang trỗi dậy vượt mong đợi và hiện đang dẫn đầu, chắc chắn trong các cuộc thăm dò dư luận, ông Sánchez đã quyết định tiến hành cuộc bầu cử sớm với hy vọng huy động được cử tri cánh tả và tránh được nhiều tháng bào mòn uy tín cho chính phủ liên minh thiểu số của mình.

Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez.

Khi đảng Công nhân xã hội chủ nghĩa Tây Ban Nha (PSOE) của ông Sánchez đạt được thỏa thuận của chính phủ với liên minh cực tả Unidas Podemos chống thắt lưng buộc bụng vào tháng 1/2020, Tây Ban Nha có chính phủ liên minh đầu tiên sau 80 năm. Sau hơn 3 năm cầm quyền, liên minh đã có thể “tự khen” bởi những thành tựu quan trọng đạt được, như tình trạng tương đối tốt của nền kinh tế, cải cách lao động, áp dụng chế độ nghỉ kinh nguyệt và cập nhật luật phá thai, luật “cái chết êm ái” (an tử) và kế hoạch thu nhập cơ bản tối thiểu.

Chính phủ liên minh cũng đã đưa vào áp dụng đạo luật “ký ức dân chủ” nhằm mang lại “công lý, bồi thường và nhân phẩm” cho các nạn nhân của cuộc nội chiến và chế độ độc tài Francisco Franco, đồng thời đã làm được nhiều việc để xoa dịu vấn đề độc lập của xứ Catalan. Liên minh này cũng đã vượt qua đại dịch COVID-19 và những ảnh hưởng từ cuộc chiến của Nga ở Ukraine. Tỷ lệ lạm phát của Tây Ban Nha hiện chỉ là 1,9%.

Tuy nhiên, đã có những căng thẳng cá nhân và ý thức hệ dai dẳng giữa PSOE ôn hòa và Unidas Podemos cấp tiến hơn, đáng chú ý nhất là luật về “đồng thuận tình dục” của Unidas Podemos bị xem là “phá sản” bởi đã giúp cho hơn 100 tội phạm tình dục vô tình được ra tù.

Bất chấp những thành tựu của chính phủ liên minh, cả PP và đảng cực hữu Vox thường xuyên tấn công chính phủ vì sự phụ thuộc của chính phủ vào lá phiếu của các đảng ủng hộ độc lập của xứ Catalan và xứ Basque trong quốc hội. Họ cáo buộc ông Sánchez là kém cỏi trong các giao dịch của ông với phong trào đòi độc lập cho người Catalonia và phản đối gay gắt quyết định ân xá của ông cho 9 nhà lãnh đạo Catalonia vì vai trò của họ trong nỗ lực ly khai khu vực bất hợp pháp, thất bại 6 năm trước. PP cũng thường xuyên chỉ trích một phong cách chính phủ mà họ gọi là sanchismo, mà họ coi là hoài nghi, cơ hội và cố định trong việc duy trì quyền lực.

Canh bạc thành công hay cơ hội cho cánh hữu?

Tham gia cuộc bầu cử này, ngoài PSOE, PP và Vox là những đảng phái có ảnh hưởng lớn trong cuộc bầu cử, dư luận cũng dành nhiều sự chú ý cho Sumar - liên minh cánh tả mới do Bộ trưởng Lao động nổi tiếng của Tây Ban Nha, Yolanda Díaz, lãnh đạo. Từng được xem là đảng có thể làm lu mờ PSOE nhưng sự ủng hộ dành cho đảng Podemos đã giảm dần trong những năm gần đây và đảng này đã thể hiện thảm hại trong các cuộc bầu cử địa phương hồi tháng 5 vừa qua.

Một sự vắng mặt đáng chú ý trong cuộc bầu cử lần này là đảng Ciudadanos trung hữu, vốn được coi là một đảng có năng lực lãnh đạo chính phủ cho đến khi thất bại thảm hại cách đây 5 năm. Thể hiện không tốt trong các cuộc bầu cử khu vực và địa phương gần đây, đảng này quyết định không tham gia cuộc tổng tuyển cử và đây được xem là một tin tốt cho PP.

Giới quan sát quốc tế cho rằng cuộc bầu cử sẽ quyết định liệu Tây Ban Nha có chịu “khuất phục” trước khuynh hướng cực hữu mà rất nhiều quốc gia châu Âu khác đã trải qua hay không. Cuộc bầu cử sắp tới sẽ là sự lựa chọn giữa liên minh cánh tả và cánh hữu: Một bên là PSOE và liên minh Sumar cánh tả mới, bên còn lại là 2 đảng PP và Vox cực hữu. Mặc dù đảng PP đang dẫn đầu các cuộc thăm dò, nhưng dự kiến ​​sẽ không giành được đa số tuyệt đối, có nghĩa là PP sẽ cần phải dựa vào sự hỗ trợ của Vox để lãnh đạo đất nước.

Trong khi lãnh đạo đảng PP Alberto Nunez Feijóo đã cố gắng hết sức để nhấn mạnh các chứng chỉ ôn hòa của đảng mình thì đảng này đã nhiều lần thể hiện sự sẵn sàng thành lập liên minh với Vox, như nó đã làm ở các vùng Castilla y León, Valencia và Extremadura. Ông Sánchez đang hy vọng rằng viễn cảnh một đảng cực hữu lần đầu tiên tham gia chính phủ kể từ khi Tây Ban Nha trở lại chế độ dân chủ sau cái chết của nhà độc tài Franco vào năm 1975 sẽ thúc đẩy đông đảo người Tây Ban Nha cánh tả đi bỏ phiếu.

Bất chấp sự dẫn trước của PP, canh bạc của ông Sánchez dường như đã cho thấy có dấu hiệu khả quan và những người theo đảng PSOE đang bắt đầu tập hợp lại trong các cuộc thăm dò. Phần lớn sẽ phụ thuộc vào tỷ lệ cử tri đi bầu và những yêu sách của đảng Vox đưa ra khi cùng đảng PP thảo luận việc thành lập chính phủ.

Người dân Tây Ban Nha lo ngại “cánh hữu trỗi dậy”

Hơn 60% người Tây Ban Nha lo lắng về triển vọng của một chính phủ liên minh bao gồm đảng Vox cực hữu, theo một cuộc khảo sát vừa được công bố. Cuộc thăm dò của hãng Ipsos được thực hiện cho tờ báo La Vanguardia của Tây Ban Nha, cho thấy 42,1% những người được khảo sát “rất lo lắng” trước khả năng đảng Vox chia sẻ quyền lực với đảng PP bảo thủ, trong khi 18% “khá lo lắng”.

Các cuộc thăm dò gần đây cho thấy PP chắc chắn sẽ giành được nhiều ghế nhất vào ngày 23/7, nhưng có thể cần phải thành lập một liên minh với đảng Vox để đạt được đa số tuyệt đối 176 ghế trong quốc hội 350 ghế của Tây Ban Nha.

Ông Sánchez đã cảnh báo rằng liên minh PP-Vox sẽ đảo ngược tiến trình mà chính phủ của ông đã đạt được về bình đẳng, các quyền của con người và môi trường. Để đảo ngược tình thế đó, nhà lãnh đạo PSOE đang hy vọng rằng đảng của ông và liên minh Sumar cánh tả mới sẽ thu hút đủ cử tri để xây dựng liên minh cầm quyền.

Mặc dù khăng khăng rằng đảng PP là một nhóm trung hữu, ôn hòa, nhưng lãnh đạo của đảng này, ông Alberto Nunez Feijóo đã cho thấy mình sẵn sàng tạo liên minh với Vox. PP đã đạt được thỏa thuận với đảng cực hữu Vox để cùng cai quản nhiều thị trấn và thành phố cũng như các vùng Castilla y León, Valencia và Extremadura. Cả PP và đảng Vox đã nhiều lần chỉ trích chính phủ thiểu số của ông Sánchez vì sự phụ thuộc của họ vào các đảng ủng hộ độc lập của xứ Basque và Catalan, đồng thời vì luật đồng thuận tình dục gây tranh cãi.

Các giao dịch của ông Sánchez với đảng dân tộc chủ nghĩa xứ Basque EH Bildu đã được “soi” rất kỹ trước thềm cuộc bầu cử vào tháng 5 sau khi có thông tin cho rằng đảng này đã đưa vào danh sách ứng cử viên 44 thành viên bị kết án của nhóm khủng bố xứ Basque ETA (hiện đã giải tán), trong đó có 7 người bị kết tội bạo lực. Phát biểu tại một cuộc vận động tranh cử vào hôm 9/7, thủ lĩnh của đảng Vox Santiago Abascal đã kịch liệt chỉ trích Thủ tướng Sánchez vì vấn đề này.

Các nhân vật văn hóa hàng đầu của Tây Ban Nha cũng bày tỏ mối quan ngại sâu sắc đối với thái độ và quan điểm của PP và đảng Vox đối với nghệ thuật sau một số sự cố kiểm duyệt bởi các hội đồng do cánh hữu hoặc cực hữu điều hành. Đạo diễn vở kịch về một giáo viên Cộng hòa bị sát hại trong cuộc nội chiến Tây Ban Nha đã cáo buộc hội đồng Briviesca ở Castilla y León kiểm duyệt tác phẩm sau khi hủy bỏ các buổi biểu diễn, mặc dù hội đồng khẳng định quyết định được đưa ra vì lý do vì logic và an toàn hơn là trên cơ sở ý thức hệ.

Trước đó, cũng có thông tin cho rằng hội đồng PP-Vox của thị trấn Bezana phía Bắc Tây Ban Nha cũng đã hủy buổi chiếu bộ phim ngoại truyện “Toy Story Lightyear” vì nó có cảnh hôn giữa hai người phụ nữ - một cảnh dẫn đến việc bộ phim bị cấm chiếu ở Arabia Saudi. Đảng Vox cũng bị cáo buộc phủ quyết việc chuyển thể sân khấu bộ phim kinh điển “Orlando du hành thời gian”, chuyển đổi giới tính của Virginia Woolf vì nhân vật chính của nó “từ một người đàn ông đã biến thành một người phụ nữ”.

Như những nơi khác, cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt là một thực tế hằng ngày đối với người Tây Ban Nha. Một báo cáo của Ngân hàng Tây Ban Nha được công bố vào tuần trước cho thấy 9% hộ gia đình Tây Ban Nha không thể thanh toán các hóa đơn của họ vào năm ngoái do chi phí và lãi suất tăng cao. Một cuộc thăm dò gần đây của Ipsos đăng trên tờ báo La Vanguardia cho thấy kinh tế là vấn đề lớn nhất đối với các cử tri, với 31% những người được khảo sát đặt nó làm ưu tiên hàng đầu. Sau đó là thất nghiệp (10%) và chăm sóc sức khỏe (9%). Nhập cư, một trong những vấn đề ưa thích của đảng Vox, là vấn đề chỉ có 2% quan tâm.

Giải đáp được các băn khoăn của cử tri, để làm sao giúp họ giảm bớt được gánh nặng chi phí sinh hoạt được xem là bài toán khó đối với tất cả các đảng phái tham gia cuộc bầu cử. Với lợi thế từ những thành quả kinh tế đạt được hơn 3 năm qua, cộng với thái độ lo ngại cánh hữu trỗi dậy nắm quyền của đa số cử tri, ông Sanchez có thể hy vọng “canh bạc” sẽ mang lại kết quả như mong muốn.

Theo CAND

• Tình bạn ngày càng khăng khít giữa ông Trump và Elon Musk (23/11)