Ukraine: Trong không ấm, ngoài khó êm

Mối quan hệ giữa Tổng thống Volodymyr Zelensky và Tổng Tư lệnh Lực lượng vũ trang Ukraine Valery Zaluzhny đang trở nên “vô cùng xấu”, được báo chí phân tích, đặt ra nhiều câu hỏi về nguyên nhân xảy ra bất đồng nội bộ và ảnh hưởng của nó đối với cuộc chiến hiện tại ra sao.

Bất đồng quan điểm về cuộc phản công

Theo tờ The Economist, sự khác biệt về quan điểm giữa Tổng thống Zelensky và Tổng Tư lệnh Zaluzhny được dư luận báo chí chú ý đưa tin lần đầu vào mùa hè năm ngoái và căng thẳng đã gia tăng kể từ đó. Điều gì có thể dẫn đến xung đột hiện nay giữa giới lãnh đạo quân sự và chính trị Ukraine?

Tướng Valery Zaluzhny và Tổng thống Volodymyr Zelenskiy.

Chuyên gia Tiberio Graziani, Chủ tịch Viện phân tích toàn cầu Vision & Global Trends, nói với tờ báo Sputnik News của Nga: “Chúng tôi có thể đưa ra giả thuyết về ít nhất 3 lý do: Thời gian xung đột kéo dài đã khiến các tướng tá quân đội mệt mỏi; sự mất uy tín chính trị của cuộc xung đột được điều hành trực tiếp bởi ông Zelensky và gián tiếp bởi NATO, EU, Mỹ; và nhận thức ngày càng tăng của các nhà lãnh đạo quân sự rằng cần phải tiến hành đàm phán để chấm dứt cuộc chiến”.

Tờ The Economist viết rằng hiện ở Ukraine đang diễn ra một màn “đổ lỗi lẫn nhau” về việc ai chịu trách nhiệm cho sự thất bại của cuộc phản công mấy tháng qua. Vào cuối tháng 10, chính trị gia Volodymyr Oleynyk nói rằng tướng Zaluzhny không muốn trở thành “vật tế thần” cho cuộc phản công thất bại của Ukraine. Sau khi Tổng thống Zelensky cam kết tiếp tục cuộc tấn công trong suốt mùa đông, tướng Zaluzhny khẳng định đã đến lúc phải phòng thủ và chuẩn bị cho cuộc tấn công vào mùa xuân.

Đầu tháng 11, tướng Zaluzhny trả lời phỏng vấn tờ The Economist, trong đó thừa nhận điều kỳ vọng về “một cuộc hành quân khải hoàn” của quân đội Ukraine đã kết thúc trong bế tắc. “Rất có thể sẽ không có đột phá đáng chú ý nào”, tướng Zaluzhny nói.

Ngay sau đó, tướng Zaluzhny phải hứng chịu sự chỉ trích nặng nề từ Văn phòng Tổng thống Ukraine. Đích thân Tổng thống Zelensky sau đó đưa ra một cảnh báo mơ hồ rằng các tướng “không nên đụng vào chính trị”. Tờ báo Anh cho biết mối quan hệ giữa ông Zelensky và ông Zaluzhny hiện rất “khủng khiếp”.

Hàng loạt sự kiện xảy ra như đổ thêm dầu vào lửa. Đầu tiên là việc trợ lý Tổng Tư lệnh Lực lượng vũ trang Ukraine Gennady Chastykov qua đời trong một “tai nạn thương tâm” khi đang mừng sinh nhật lần thứ 39 vào ngày 6/11. Trước đó, ngày 3/11, ông Zelensky đã đơn phương cách chức tướng Viktor Khorenko, người được cho là thân cận với tướng Zaluzhny, khỏi vị trí chỉ huy lực lượng tác chiến đặc biệt. Tương tự, tướng chỉ huy lực lượng quân y Tatyana Ostashchenko cũng đã bị thay thế bằng tướng Anatoly Kazmirchuk mà không hỏi ý kiến tướng Zaluzhny.

The Washington Post số ra ngày 11/11 cáo buộc rằng Đại tá Roman Chervinsky của Ukraine là người điều phối cuộc tấn công vào đường ống dẫn khí Nord Stream của Nga. Báo này dẫn lời các quan chức Ukraine và châu Âu, cũng như nhiều người được cho là am hiểu vụ việc này để khẳng định thông tin của mình là sự thật. Tờ báo cho biết Đại tá Chervinsky đã nhận lệnh từ cấp trên của mình và những người đó sau đó đã báo cáo với Tổng Tư lệnh Zaluzhny.

Bên cạnh đó, chính quyền Kiev đang tiến hành một cuộc điều tra về việc quân đội Ukraine không kháng cự được bước tiến của quân đội Nga trong giai đoạn đầu cuộc chiến. Hiện tại, tướng Zaluzhny được nêu tên là nhân chứng cho cuộc điều tra. Tuy nhiên, trên báo chí Ukraine, người ta thường gọi cuộc điều tra là “vụ Zaluzhny”, cho thấy vị tướng này có thể trở thành nghi phạm chính của cuộc điều tra. Trích dẫn một nguồn tin trong Bộ Tổng tham mưu, tờ The Economist cho rằng “sự tham gia truyền thông gần đây của Tổng Tư lệnh có thể được coi là một chính sách bảo hiểm”.

Giới phân tích cho rằng, cái gọi là “vụ Zaluzhny” thể hiện cuộc khủng hoảng lãnh đạo từ phía tổng thống hiện tại và nỗ lực chuyển tải việc điều hành chính trị của cuộc chiến sang bộ máy quân sự. “Một sự cân bằng mới có thể được đưa ra giả thuyết giữa lực lượng vũ trang Ukraine và quyền lực chính trị: Mọi thứ phụ thuộc vào việc lợi ích của các đồng minh phương Tây (EU, NATO) sẽ ảnh hưởng đến cuộc khủng hoảng này thế nào.

Mối đe dọa chính trị?

Một số nhà quan sát cho rằng tướng Zaluzhny được coi là mối đe dọa chính trị đối với chính quyền Kiev, do đó, ông Zelensky đã cảnh báo rằng các tướng lĩnh nên tránh xa chính trị. Truyền thông Anh trích dẫn các cuộc thăm dò vào tháng 11 ở Ukraine cho thấy tỷ lệ người dân tán thành đối với ông Zelensky đã giảm xuống mức thấp nhất là 32%, trong khi Tổng Tư lệnh nhận được sự ủng hộ của 70% số người được hỏi. Báo chí chỉ ra: “Cuộc thăm dò tương tự cho thấy ông Zelensky có nguy cơ thua cuộc trong cuộc bầu cử tổng thống nếu ông ấy đối đầu với Tổng Tư lệnh của mình”.

Dư luận hậu trường chính trị ở Ukraine râm ran cho rằng phương Tây đang “dàn dựng” những gì có thể dẫn đến sự thay đổi người lãnh đạo ở Ukraine. Báo Sputnik trích phân tích của các chuyên gia phương Tây cho rằng trong mắt phương Tây hiện tại, ông Zelensky ngày càng trở nên “nguy hiểm” và không có khả năng đàm phán để tìm cách thoát khỏi xung đột.

Các phương tiện truyền thông phương Tây đang giới thiệu Zaluzhny như một giải pháp thay thế tiềm năng, do đó làm gia tăng căng thẳng hơn nữa giữa Tổng thống Zelenskiy và Tổng Tư lệnh Zaluzhny. Chuyên gia Mark Sleboda của tờ báo Sputnik cho biết phương Tây, nhất là Mỹ, hiện đang mất kiên nhẫn trước những gì Ukraine thể hiện qua cuộc phản công thất bại. Ông Zelenskiy đang bị các “nhà tài trợ” ở phương Tây chỉ trích nặng nề do thất bại và người ta đang “nhìn sang hướng khác” để tìm người thay thế. Một dấu hiệu cho thấy có khả năng ông Zaluzhny sẽ được chọn, đó là vào hạ tuần tháng 11, lần đầu tiên tướng Zaluzhny được mời tham dự một cuộc họp của NATO ở Ramstein để thảo luận về chính sách quân sự của Ukraine, thay vì mời Tổng thống Zelensky.

Theo CAND

• Xung đột Nga - Ukraine đang bị quốc tế hóa cao độ (23/12)