Người lao động trông chờ vào vai trò công đoàn

Từ ngày 1-10 tới, theo quy định của Chính phủ, mức lương tối thiểu của NLĐ ở khu vực 1 sẽ là 2 triệu đồng và tiếp đó là khu vực 2 là 1,78 triệu đồng, khu vực 3 là 1,550 triệu đồng, khu vực 4 là 1,4 triệu đồng.

Theo tính toán, hiện nay có tới 51,6% trong số 1,6 triệu LĐ tại 170 KCN phải tự thuê nhà trọ của hộ gia đình với chất lượng rất tạm bợ. Tại TP.Hồ Chí Minh, Bình Dương và Hà Nội, tỉ lệ này tới 63,2 – 67,7%, cộng với tình trạng các KCN-KCX không có nhà trẻ, mẫu giáo khiến rất nhiều gia đình CNLĐ phải gửi con với mức 0,8 - 1 triệu đồng/cháu. Thực trạng này đặt ra câu hỏi: Đời sống NLĐ liệu có được cải thiện sau khi điều chỉnh lương tối thiểu và CĐ làm gì để đảm bảo quyền lợi NLĐ?

Tiền lương: Nguyên nhân chính khiến đình công ngày càng nóng và phức tạp

Theo đánh giá của Uỷ ban các Vấn đề xã hội của Quốc hội, có đến 90% số cuộc đình công nhằm mục đích yêu cầu chủ sử dụng LĐ đảm bảo quyền lợi về tiền lương, tiền thưởng, thời gian làm việc, nghỉ ngơi và các chế độ xã hội khác. Trên thực tế, do thu nhập quá thấp so với cường độ, thời gian mà NLĐ phải bỏ ra, do chủ sử dụng LĐ vi phạm BLLĐ, Luật CĐ, không quan tâm đến quan hệ lao động, không tạo điều kiện cho CĐ hoạt động, xâm phạm quyền, lợi ích, thân thể NLĐ... là những nguyên nhân chính dẫn đến đình công.

  Để điều chỉnh lương tối thiểu từ 1-10, người lao động đang rất trông chờ vào vai trò giám sát của công đoàn.

Nếu được điều chỉnh từ 1-10, mức lương tối thiểu (2 triệu đồng/tháng) của NLĐ khu vực 1 vẫn là quá ít ỏi so với thời giá hiện nay. Giả sử ở mức tối thiểu của NLĐ: 1 bữa ăn chính là 20.000đ thì: 20.000đ x 2 bữa x 30 ngày = 1,2 triệu đồng/tháng; ăn sáng: 10.000đ x 30 ngày = 300.000đ/tháng; xăng xe đi làm 100.000đ/tháng; tiền thuê nhà (bao gồm cả điện, nước) 200.000đ/tháng; tiền điện thoại 100.000đ/tháng; tiền nhu yếu phẩm (quần áo, kem đánh răng, xàphòng...) 100.000đ/tháng; sinh hoạt văn hóa (sách báo, xem phim, văn nghệ, hiếu hỷ) 50.000đ/tháng. Chưa tính đến chi phí y tế, học tập, sơ bộ chi phí tối thiểu đã trên 2 triệu đồng/tháng cho một NLĐ.

Mức lương NLĐ không đảm bảo đủ cho sinh hoạt cá nhân, nói gì đến tích lũy hay đảm bảo cuộc sống cho gia đình, con cái học tập. Tiền lương đã thấp, tiền thưởng lại càng thấp hơn và luôn có nguy cơ bị cắt xén bởi những lý do hết sức vô lý. Ông Lê Xuân Thành (Phó Vụ trưởng Vụ Tiền lương - Tiền công Bộ LĐTBXH) cho rằng: “Lâu nay chúng ta dựa vào mức chi của ngân sách để quy định lương tối thiểu chứ không dựa vào mức sống tối thiểu, vì vậy mức lương tối thiểu rất thấp”.

Theo cách tính của nhiều chuyên gia, tiền lương của NLĐ có 3 dạng: Tiền lương tối thiểu (mức này do Nhà nước quy định); tiền lương đủ sống (do DN trả - tiền lương này phụ thuộc rất lớn vào vai trò của CĐ); tiền lương xã hội (bao gồm các phúc lợi xã hội mà NLĐ được hưởng như: Chăm sóc y tế, giáo dục, bảo hiểm thất nghiệp, đời sống văn hóa... (về thực chất, đây là tiền đóng thuế của NLĐ và do Nhà nước quản lý, điều tiết).

Với cách tính như vậy, đủ để thấy NLĐ đang bị thiệt thòi bởi DN áp dụng cơ chế tiền lương khá mù mờ, không minh bạch và đánh lừa NLĐ. Chẳng hạn ký hợp đồng thì lương 2 triệu đồng/tháng, ngoài ra có thêm một loạt phụ cấp khác, nhưng khi vào làm thì các khoản phụ cấp kia rất thấp, hoặc phải dựa trên thời gian lao động ngoài giờ rất căng thẳng mới nhận được. Do cơ chế thương lượng, thỏa thuận tiền lương hiện nay không rõ, tổ chức CĐ chưa đủ mạnh để đứng ra thỏa thuận nên NLĐ vẫn chỉ biết chịu thiệt.

Người lao động trông chờ vào công đoàn

Trong quan hệ lao động, theo quy định, CĐ là tổ chức duy nhất đại diện cho NLĐ tham gia xây dựng, đàm phán, ký kết thỏa ước lao động tập thể (TƯLĐTT). TƯLĐTT được coi là cơ sở của quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ ở DN. Nhưng một nghịch lý là có đến 70% số cuộc đình công xảy ra ở DN có tổ chức CĐ và đều không có sự lãnh đạo của CĐCS, thậm chí xảy ra đình công rồi, CĐCS mới biết. Điều này cho thấy vai trò của CĐ trong việc bảo vệ quyền lợi cho NLĐ còn rất yếu và mờ nhạt. Theo đánh giá của Tổng LĐLĐVN cũng như của các CĐ ngành T.Ư và LĐLĐ địa phương, thì phần lớn TƯLĐTT được ký kết ở DN đều chỉ là sự sao chép từ BLLĐ, làm để cho có, để đối phó và cũng chẳng mấy NLĐ biết đến TƯLĐTT ở DN mà mình đang làm việc.

Điều này có nguyên nhân từ cả hai phía, trước hết nhiều chủ sử dụng LĐ không thiết tha với việc xây dựng TƯLĐTT, không ủng hộ hoạt động của CĐCS nên thường né tránh việc đàm phán, thương lượng, ký kết thỏa ước. Về phía CĐ, nguyên nhân trước tiên là cán bộ CĐCS do ăn lương của chủ sử dụng LĐ, bị lệ thuộc quá lớn vào chủ sử dụng LĐ nên e dè, không dám đấu tranh để bảo vệ NLĐ.

Theo thống kê, 8 tháng đầu năm 2011 đã xảy ra khoảng 700 cuộc đình công lớn nhỏ trong cả nước và 100% các cuộc đình công này không tuân thủ quy định pháp luật và không có cuộc nào do CĐ khởi xướng. Ông Nguyễn Văn Tiến - Chánh Thanh tra Bộ LĐTBXH - nói: “Muốn lãnh đạo đình công phải gắn với quyền lợi của NLĐ, chứ cán bộ CĐ ăn lương ông chủ thì lãnh đạo đình công sao được?”.

Với những hạn chế của mình, ở mức độ nào đó, CĐ vẫn chưa làm tròn chức năng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ, chưa tham mưu được cho Chính phủ những chính sách, chiến lược xây dựng QHLĐ hài hòa, ổn định và tiến bộ ở DN, để từ đó Chính phủ buộc phải thành lập Uỷ ban QHLĐ quốc gia (2007) và đến nay (tháng 9-2011) Chính phủ đã đồng ý cho Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh thí điểm thành lập uỷ ban QHLĐ cấp tỉnh.

Mà chức năng của ủy ban này là nhằm đảm bảo lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ trên địa bàn; trong đó, một trong những nhiệm vụ quan trọng của ban quan hệ lao động cấp tỉnh là phòng ngừa và hạn chế tranh chấp lao động, qua đó, kịp thời giải quyết những vụ đình công không đúng trình tự pháp luật, tổ chức đối thoại thường xuyên giữa DN và NLĐ. Với chức năng đó, liệu uỷ ban QHLĐ có làm thay hay làm thay bao nhiêu phần trăm phần việc của CĐ trong vai trò đại diện NLĐ để xây dựng QHLĐ hài hòa, đảm bảo lợi ích, nâng cao chất lượng sống cho NLĐ. NLĐ còn biết trông chờ ai, nếu không phải là CĐ?

Theo Lao Động

• Xây dựng cơ sở dữ liệu về quản lý lao động, việc làm: Nhiều lợi ích cho người lao động (16/04)
• TX.Bến Cát: Thăm và tặng quà cho 300 người khuyết tật (16/04)
• Thủ tướng chốt nghỉ 5 ngày dịp 30-4 (13/04)
• Quý I-2024, thêm 44 công đoàn cơ sở được thành lập (12/04)
• Liên đoàn Lao động Tp.Dĩ An: Triển khai học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh chuyên đề năm 2024 (12/04)
• Đưa nghị quyết Công đoàn Việt Nam về cơ sở (12/04)
• Đẩy mạnh tuyên truyền Nghị quyết Đại hội XIII công đoàn cho đoàn viên công đoàn, người lao động (12/04)
• Bộ LĐTBXH trình Thủ tướng phương án nghỉ 5 ngày dịp lễ 30/4 - 1/5 (11/04)