Nguyên nhân sâu xa khiến Thế chiến I bùng nổ

Quân đội Đế chế Áo-Hung quyết định tấn công Vương quốc Serbia vào ngày 28-7-1914 - đúng một tháng sau khi Thái tử F. Ferdinand thiệt mạng, mở màn Thế chiến I.

Hoàng tử F. Ferdinand (1863-1914) là cháu ruột của Hoàng đế Franz Joseph I (1830-1916). Do người thừa kế duy nhất là Thái tử Rudolf (1858-1889), con trai của Hoàng đế Franz Joseph I đã tự vẫn cùng nhân tình là nữ Nam tước Mary Vetsera (1871-1889) bởi vua cha không đồng ý.

Vợ chồng Thái tử F. Ferdinand rời ga xe lửa Sarajevo bước lên cỗ xe "định mệnh".

Theo truyền thống Hoàng tộc, thì Hoàng tử F. Ferdinand trở thành Thái tử sẽ nối ngôi khi Hoàng đế Franz Joseph I băng hà. Thái tử F. Ferdinand thay mặt đức vua tuổi cao sức yếu, nhận lời mời của Tổng đốc Oscar Potiorek (1853-1933) đã cùng với vợ là nữ Công tước Sophie Chotek (1868-1914) công du bằng xe lửa tới thành phố Sarajevo, thủ phủ vùng Bosnia và Herzegovina từng thuộc đế quốc Ottoman được sáp nhập vào Đế chế Áo - Hung sau Hội nghị Berlin năm 1878, để thị sát một đợt tập trận quân sự quy mô lớn, đồng thời trực tiếp khánh thành tòa Bảo tàng Lịch sử Quân sự đồ sộ trong thành phố.

Về phần người Bosnia không muốn nằm dưới sự kiểm soát của triều đình Vienna, mà muốn liên kết với Serbia, vùng đất lân cận phía bắc mới giành được độc lập qua tước hiệu Vương quốc. Tổ chức "Mlada Bosnia" (Tuổi trẻ Bosnia) đã lên kế hoạch thực hiện vụ mưu sát vị Vua Áo tương lai, khi Thái tử F. Ferdinand đặt chân đến Sarajevo như là hành động phản đối lại sự cai trị của Đế chế Áo - Hung.

Một nhóm thành viên cảm tử thuộc biệt đội "Crna Ruka" (Bàn tay Đen), đã được Ban lãnh đạo tổ chức Mlada Bosnia giao nhiệm vụ phải thủ tiêu bằng được "tên trùm quý tộc F. Ferdinand". Họ khởi hành từ Serbia, nơi Mlada Bosnia đóng bản doanh và cũng đến Sarajevo bằng xe lửa. Ngoài vũ khí và bom tự tạo ra, nhóm sát thủ người Bosnia còn được trang bị độc dược cyanide như là phương cách tuẫn tiết khi có nguy cơ bị lộ.

Vào buổi sáng ngày 28-6-1914 vợ chồng Thái tử F. Ferdinand tới Sarajevo, rồi rời ga xe lửa cùng đoàn tùy tùng di chuyển trên 6 chiếc xe mui trần. Tổng đốc O. Potiorek tháp tùng các vị khách quý cùng đi trên chiếc xe thứ 2.

Tới gần cây cầu Latinh bắc qua sông Miljacka, một sát thủ thuộc biệt đội cảm tử Crna Ruka là Gavrilo Princip (1894-1918) đang đứng trong một cửa hiệu bánh ngọt gần đó, bất ngờ phát hiện ra chiếc xe chở mục tiêu... Gavrilo liền tiến lại cách chiếc xe khoảng 1,5m, rút khẩu súng lục Browning ra rồi nã 2 phát liên tiếp khiến nữ Công tước Sophie và Thái tử Ferdinand thiệt mạng.

Ngay sau vụ ám sát, đức Vua Franz Joseph I liền ra tối hậu thư, buộc chính quyền Serbia phải giao nộp toàn bộ các thành viên của tổ chức Mlada Bosnia nhưng chỉ nhận được những lời cự tuyệt.

Quân đội Đế chế Áo-Hung quyết định tấn công Vương quốc Serbia vào ngày 28-7-1914 - đúng một tháng sau khi Thái tử F. Ferdinand thiệt mạng, mở màn cuộc Đại chiến giữa phe Hiệp ước gồm Anh, Pháp, Nga và Italia ủng hộ Vương quốc Serbia, với phe Liên minh gồm Đế chế Áo-Hung và các đồng minh là Đức, Thổ Nhĩ Kỳ và Bulgaria.

Cuộc Đại chiến Thế giới lần thứ nhất diễn ra trên toàn bộ lãnh thổ châu Âu kéo dài hơn 4 năm ròng, khiến 20 triệu người chết trong đó có hơn 10 triệu binh sĩ và hàng chục triệu người khác bị thương, trở thành một trong những cuộc chiến tang thương khốc liệt nhất trong lịch sử nhân loại. 

Theo CAND

• Tình bạn ngày càng khăng khít giữa ông Trump và Elon Musk (23/11)