Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Bạn cần cho trẻ bú mẹ hoàn toàn, không ăn hay uống thức gì khác ngoài sữa mẹ. Trẻ được cho bú mẹ theo nhu cầu của trẻ, ít nhất 8 lần mỗi ngày. Không nên uống nước cam thảo vì dễ gây chảy máu dạ dày do loét. Nếu không có sữa mẹ, bạn có thể chọn loại sữa thích hợp cho trẻ sơ sinh và cách pha sữa đúng. Bạn không nên pha sữa bằng nước luộc rau, củ dền hoặc nước giếng vì dễ gây ngộ độc làm trẻ khó thở, tím tái và có thể tử vong. Cho trẻ uống bằng ly, muỗng sẽ vệ sinh hơn cho uống bằng bình sữa.
Nằm phòng ấm, tránh gió lùa, đủ ánh sáng. Không nên nằm trong phòng tối vì sẽ khó quan sát được màu da trẻ và các dấu hiệu bệnh nặng khác. Cho trẻ mặc áo, đội nón, mang vớ, găng tay, đắp chăn vừa vặn. Không nên quấn trẻ quá chặt vì sẽ gây ngạt thở và trẻ không thể cử động tự nhiên tốt, cũng không nên quấn trẻ quá lõng lẽo vì dễ gây lạnh do gió lùa vào các lớp áo chăn. Không nên ủ ấm trẻ bằng chai nước nóng hoặc nằm than vì dễ gây phỏng, hoặc ngộ độc khí CO. Không nên đặt trẻ nằm sấp vì dễ gây ngạt thở và hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh; tắm nhanh bằng nước ấm, tắm từng phần; ủ ấm ngay; thay tã ngay khi ướt.
Tránh mang trẻ đến nơi đông người, tiếp xúc gần với người bị cảm cúm, bệnh nhiễm trùng, khói thuốc lá. Rửa tay bằng xà phòng trước và sau khi chăm sóc trẻ. Chăm sóc rốn hàng ngày với cồn 70 độ, để rốn hở giúp rốn mau khô, dễ rụng. Gấp tã dưới rốn. Không nên đắp hoặc bôi các chất, kháng sinh lên rốn.
Bạn quan sát màu da trẻ hàng ngày ở nơi đầy đủ ánh sáng trong tuần đầu sau sanh. Mang trẻ đến cơ sở y tế khám ngay khi thấy màu da trẻ vàng. Tùy mức độ vàng da mà bác sĩ sẽ quyết định trẻ phải nhập viện điều trị hay về nhà chăm sóc. Khi trẻ bị vàng da nhẹ, bác sĩ cho điều trị tại nhà bạn cần cho trẻ bú mẹ nhiều lần hơn. Tắm nắng mỗi sáng. Tái khám mỗi ngày (trong tuần đầu, theo y lệnh tái khám) cho đến khi hết vàng da. Theo dõi tiến triển của màu da (thường vàng da qua rốn là vàng da nặng, cần chiếu đèn).
Nếu trẻ phải dùng thuốc, bạn phải chắc chắn biết cách sử dụng đúng theo toa của bác sĩ. Bạn nhớ lịch chủng ngừa cho trẻ: Sau sanh trẻ được tiêm BCG, viêm gan siêu vi B. Khi trẻ được 60 ngày tuổi sẽ tiêm bạch hầu, uốn vàn, ho gà và uống vắc-xin ngừa bại liệt.
BS. ĐỨC TRÍ
(BV Nhi Đồng 1, TP.HCM)