Nữ Chủ tịch đầu tiên của EC

Ngày 16-7, Bộ trưởng Quốc phòng Đức Ursula von der Leyen đã được Nghị viện châu Âu bầu làm Chủ tịch Ủy ban châu Âu sau nhiều tháng bàn bạc và bầu cử căng thẳng. Hiện còn 3 chức vụ quan trọng khác trong liên minh châu Âu đã có ứng cử viên nhưng việc bầu các chức danh này còn rất phức tạp.

Với kết quả 383 phiếu thuận và 327 phiếu chống, thắng lợi của bà Von der Leyen rất khít khao vì không hơn được con số 374 phiếu cần thiết để đắc cử là bao nhiêu. Bà Leyen, thuộc phe trung hữu, sẽ thay thế ông Jean-Claude Juncker vào ngày 1-11-2019. Bà là phụ nữ đầu tiên ngồi vào chiếc ghế quyền lực này, đồng thời là người Đức đầu tiên nắm chức vụ này từ 5 chục năm nay. Berlin chỉ nắm chức vụ này đúng một lần kể từ khi Ủy ban châu Âu thành lập (năm 1958).

Mặc dù không chiến thắng áp đảo nhưng nhìn chung báo chí châu Âu đã giành những lời tốt đẹp nhất dành cho bà Leyen. Nhật báo La Croix của Pháp trầm trồ trước tài hùng biện của Chủ tịch Ủy ban châu Âu tương lai, trong bài phát biểu bằng tiếng Pháp, tiếng Đức và tiếng Anh trước các nghị sĩ châu Âu.

Tờ Libération cũng bị mê hoặc. Theo tờ báo, bà Leyen đã có một diễn văn rõ ràng, hùng hồn, sinh động, đầy tính nhân bản, có chỗ rất xúc động như khi bà gợi đến chương trình cho châu Âu hay thảm cảnh của những người nhập cư...

Nữ Bộ trưởng Quốc Phòng Đức Ursula von der Leyen và Chủ tịch Ủy ban châu âu sắp mãn nhiệm, ông Jean-Claude Juncker.

Nhưng việc bà Leyen chiến thắng với số phiếu vừa đủ cũng báo hiệu những gì bà sẽ phải đối mặt trong tương lai. Chả vậy mà sau khi được bầu, bà đã kêu gọi tất cả các nghị sĩ châu Âu cùng làm việc với nhau một cách xây dựng. “Đó là một trách nhiệm lớn và công việc của tôi bắt đầu ngay bây giờ. Chúng ta hãy làm việc cùng nhau một cách xây dựng”, bà Leyen nói trong một bài phát biểu ngay sau cuộc bỏ phiếu.

Lời kêu gọi này không thừa thãi chút nào, vì có rất ít người sẵn lòng làm việc với bà, như được thấy qua đa số khít khao mà bà có được. Tóm lại, bầu không khí không mấy đoàn kết này dự báo những tuần lễ gay go trước mắt. Bà Leyen sẽ còn phải đề cử các thành viên trong Ủy ban và đưa danh sách ra trước Nghị viện để thông qua.

Sinh ra ở Brussels, bà Von der Leyen có 7 người con và được đào tạo thành bác sĩ trước khi tham gia chính trường. Trong chiến dịch tranh cử, bà hứa sẽ thúc đẩy EU đóng một vai trò lớn hơn trong phúc lợi xã hội, để giải quyết vấn đề nghèo đói và nhấn mạnh rằng bà sẽ đứng lên vì quyền của phụ nữ. Trong bài phát biểu tại Nghị viện châu Âu ngày 16-7, bà đưa ra một số cam kết quan trọng khác.

Về việc di cư bất thường sang EU, bà nói sẽ tăng lực lượng biên giới của EU lên 10.000 nhân viên vào năm 2024 nhưng cũng lưu ý rằng “chúng ta cần bảo vệ quyền tị nạn thông qua các hành lang nhân đạo”. Bà đưa ra một “chương trình tái bảo hiểm” của EU để củng cố các chương trình bảo hiểm quốc gia cho người thất nghiệp.

Bà Leyen có thể sẽ hậu thuẫn cho việc tái thúc đẩy chương trình xây dựng lực lượng phòng vệ chung châu Âu. Chính trị gia gắn bó với lập trường xây dựng Liên bang châu Âu này cũng có thể thúc đẩy các bước tiến hướng đến một ‘‘châu Âu xã hội’’, một châu Âu vì lợi ích của người lao động, chống phân biệt, kỳ thị.

Nhận dịp này, tờ L’Express của Pháp cho rằng châu Âu chỉ có tương lai nếu khắc phục được 4 thách thức, gồm khủng hoảng dân chủ, bảo vệ môi trường, quyền tự do đi lại và khả năng cạnh tranh kinh tế.

Mặc dù có nhiều thách thức đang chờ đón bà Leyen phía trước nhưng nếu nhìn vào những gì bà đã trải qua để được bầu vào chức vụ quan trọng nhất châu Âu, chúng ta có thể hy vọng bà sẽ vượt qua được. Còn nhớ, sau cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu cuối tháng 5, EU đã tiến hành họp bất thường thượng đỉnh để chỉ định 4 vị trí lãnh đạo chủ chốt.

Chi phối toàn bộ quá trình chỉ định này là Pháp và Đức. Ban đầu, Đức bảo vệ nguyên tắc ứng cử viên do đảng về đầu trong cuộc bỏ phiếu nghị viện đề cử nhưng Pháp chủ trương tạo điều kiện cho các nhân vật có uy tín đảm trách công việc. Mục đích của Pháp là không muốn phải áp dụng nguyên tắc “Spitzenkandidat” một cách tự động.

Theo nguyên tắc này, chỉ có người đứng đầu các nhóm nghị sĩ trong nghị viện mới được quyền ứng cử làm Chủ tịch Ủy ban châu Âu. Thủ tướng Đức Angela Merkel khẳng định ủng hộ ông Manfred Weber, người Đức ở vùng Bayern, 47 tuổi, chủ tịch nhóm nghị sĩ Bảo thủ ở Nghị viện châu Âu, người đã đóng vai trò đầu đàn của phe bảo thủ trong cuộc bầu cử nghị viện châu Âu trước đó, vào chức vụ Chủ tịch Ủy ban châu Âu. Tuy nhiên, ông Weber không được Pháp cũng như nhiều nước khác ủng hộ vì ông bị cho là thiếu uy thế chính trị để gánh vác vai trò hàng đầu trong các định chế của EU.

Chính sự bất đồng ý kiến nghiêm trọng nói trên đã khiến việc đề cử kéo dài, tạo nên cơ may cho những ứng viên khác, như bà Margrete Vestager, người Đan Mạch thuộc cánh tự do, hay Frans Timmermans, thuộc cánh tả người Hà Lan, hoặc là ủy viên châu Âu mãn nhiệm người Pháp Michel Barnier.

Theo đề nghị của Pháp, 4 ghế quan trọng nhất trong EU, gồm Chủ tịch Ủy ban châu Âu, Chủ tịch Hội đồng châu Âu, Chủ tịch Nghị viện và Ngoại trưởng phải được chia đều 2 nam 2 nữ. Tổng thống Pháp nhấn mạnh là cần đặt đúng người đúng chỗ: Điều then chốt là những nhân vật ngồi vào các chức vụ trọng yếu phải chia sẻ cùng một dự án và phải là những người có uy tín, biết sáng tạo và có tài năng. Sau nhiều tranh cãi, cuối cùng ngày 2-7, các thành viên EU đạt đồng thuận về danh sách ứng viên vào các vị trí chủ chốt.

Theo đó, nữ chính trị gia người Đức Ursula von der Leyen được Tổng thống Pháp giới thiệu ứng cử vào chức vụ Chủ tịch Ủy ban châu Âu, nữ chính trị gia Pháp Christine Lagarde vào chức Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu, hai chức được coi là quan trọng nhất của EU. Thủ tướng Bỉ Charles Michel được đề cử vào chức Chủ tịch Hội đồng châu Âu và chính trị gia Tây Ban Nha Joseph Borrell vào chức lãnh đạo ngành ngoại giao châu Âu.

Trong số các đề cử vào những vị trí lãnh đạo chủ chốt của EU, không có chính trị gia nào từ Đông Âu, cũng không có những người đứng đầu các đảng phái tranh cử vào Nghị viện châu Âu cuối tháng 5-2019.

Tuy nhiên, quyết định đề cử Bộ trưởng Quốc phòng Đức Von der Leyen gây thất vọng lớn trong một bộ phận chính giới Đức. Phe Xã hội - Dân chủ Đức trong liên minh cầm quyền cũng rất thất vọng về quyết định này, đặc biệt với lý do bà Von der Leyen không tham gia vào cuộc tranh cử Nghị viện châu Âu.

Nhiều tiếng nói chỉ trích việc các lãnh đạo châu Âu đã đề cử dàn lãnh đạo mới, bất chấp các lựa chọn của người dân trong cuộc bầu cử Nghị viện trước đó.

Theo CAND

• Hành trình ly kỳ của ông Trump từ tổng thống thất cử đến tổng thống đắc cử Mỹ (09/11)