Những thăng trầm trong cuộc đời cựu Đệ nhất Phu nhân Nam Tư

Bà Jovanka Broz, vợ cố Tổng thống Cộng hòa Liên bang XHCN Nam Tư (SFRY) Josip Broz Tito (1892-1980), một trong những người phụ nữ nổi tiếng nhất ở châu Âu thời hiện đại đã từ trần vào ngày 20-10 vừa qua, thọ 89 tuổi.

Chào đời ngày 7-12-1924 tại thành phố Lika, miền Trung Cộng hòa Croatia hiện nay, với nhũ danh thời trẻ là Jovanka Budisavljevic. Năm 17 tuổi, cô gái Jovanka tình nguyện gia nhập Liên đoàn Thanh niên Cộng sản Nam Tư (SKOJ), "cánh tay phải" của đảng Cộng sản Nam Tư do Chủ tịch J. Tito lãnh đạo đang tham gia vào cuộc kháng chiến chống quân phát xít Đức xâm lược. Sau khi Thế chiến II kết thúc, nữ sĩ quan quân y J. Budisavljevic vẫn tiếp tục phục vụ trong Quân đội nhân dân Nam Tư với quân hàm trung tá.

Số phận run rủi khiến Jovanka gặp Thống chế J. Tito lần đầu vào năm 1942, khi nhà lãnh đạo phải phẫu thuật mổ thoát vị đĩa đệm cột sống tại bệnh viện dã chiến nơi cô đang làm việc ở Bihac, thủ đô kháng chiến của quân du kích Nam Tư.

"Tôi luôn có dịp gần gũi anh ấy, cố gắng động viên nhằm xoa dịu những cơn đau thể xác hành hạ... Khi ra viện, Tito thổ lộ rằng thời gian nằm viện được tôi chăm sóc là quãng đời yên bình và hạnh phúc nhất của anh ấy", như nguyên văn lời cựu đệ nhất phu nhân J. Broz thổ lộ trong cuốn tự thuật "My life, my truth" (Cuộc sống của tôi, sự thật về tôi), do văn sĩ  nổi tiếng người Serbia Zarko Jokanovic chấp bút, được Nhà xuất bản Blic có trụ sở tại thủ đô Belgrade của Cộng hòa Serbia ấn hành vào đầu tháng 10 vừa qua bằng các thứ tiếng Serbia, Croatia, Macedonia, Bosnia và Slovenia thuộc SFRY trước đây.

 Đầu sách tiểu sử về cựu Đệ nhất Phu nhân J. Broz.

Đầu thập niên 50 thế kỷ trước, nhờ những ấn tượng tốt đẹp trong quá khứ nên cô y tá J. Budisavljevic được nhà lãnh đạo tối cao ưu ái bổ nhiệm làm thư ký riêng của mình. Lúc này J. Tito đã ly hôn bà vợ Herta Haas sau 3 năm chung sống. Tình cảm mặn nồng thôi thúc dẫn đến đám cưới giữa J. Budisavljevic và J. Tito diễn ra vào cuối năm 1952.

Theo tập tục truyền đời ở Nam Tư, cô dâu 28 tuổi J. Budisavljevic chuyển sang danh xưng mới mang họ của chồng là Jovanka Broz, trở thành đệ nhất phu nhân trẻ tuổi nhất trong lịch sử châu Âu hiện đại. Từ đó trở đi bà J. Broz luôn xuất hiện cùng Tổng thống J. Tito trong những dịp trọng đại, với nụ cười thường trực trên môi chứng tỏ cuộc sống hạnh phúc đầy mãn nguyện của vợ chồng họ.

Các nhà bình luận chính trị am hiểu đánh giá rằng, chính người vợ Jovanka là nguồn động viên tinh thần "vô bờ bến", khiến nhà lãnh đạo kiệt xuất J. Tito có thêm sức mạnh để củng cố sự đoàn kết giữa các dân tộc anh em, duy trì một Liên bang Nam Tư vững mạnh.

 Vợ chồng cố Thống chế Tito lúc sinh thời.

Còn giới sử gia Nam Tư từng tôn vinh đệ nhất phu nhân J. Broz là "Jacqueline Kennedy của Đông Âu", vì sự tương đồng hiếm có giữa 2 người phụ nữ nổi tiếng thế giới về trình độ hiểu biết các vấn đề, nhất là trong lĩnh vực giao tiếp và phong cách ăn mặc hợp thời trang.

Tháng 4-1955, tại Hội nghị Bandung (Indonesia) bà J. Broz là người phụ nữ duy nhất hiện diện trong lễ tuyên bố thành lập Phong trào Không liên kết, quy tụ 118 quốc gia trên thế giới theo đường lối chống chủ nghĩa thực dân và phân biệt chủng tộc. Chính Tổng thống Nam Tư J. Tito đã được bầu làm Tổng thư ký đầu tiên của Phong trào Không liên kết, tổ chức chính trị quy mô toàn cầu lớn thứ 2 sau Liên Hiệp Quốc.

Nhưng ngay sau khi Thống chế J. Tito qua đời vào đầu tháng 5-1980, những thế lực cuồng vọng muốn chia rẽ Liên bang Nam Tư liền trỗi dậy, rắp tâm thực hiện mưu đồ dân tộc chủ nghĩa quá khích mà lúc sinh thời lãnh tụ Tito nghiêm cấm. Động thái hèn hạ đầu tiên nhắm vào cựu đệ nhất phu nhân J. Broz. Ngay sau lễ Quốc tang, bà bị "mời" ra khỏi Dinh Tổng thống trong khu trung tâm Dedinje giữa đêm khuya, ép buộc chuyển đến một ngôi nhà tồi tàn ở ngoại ô Belgrade và cấm ngặt việc tiếp xúc với bên ngoài. Đồng thời khoản lương hưu khiêm nhường của người quả phụ đơn côi cũng bị chính thể mới nhẫn tâm cắt đứt.

"Nhiều thập niên kế tiếp tôi đã bị bức hại và ngược đãi - cựu đệ nhất phu nhân  J. Broz kể lại trong cuốn tự thuật - Bị giam lỏng trong căn hộ dột nát và không có hệ thống sưởi ấm vào mùa đông. Không có giấy tờ cá nhân tùy thân... Tệ nhất là không có thẻ bảo hiểm y tế để khám chữa bệnh đối với một người có tuổi hay đau ốm triền miên. Mãi đến năm 2009, nghĩa là 17 năm sau khi Liên bang Nam Tư không còn tồn tại, họ mới chịu cấp quốc tịch Serbia cho tôi, cũng như khôi phục khoản lương hưu ít ỏi mà tôi xứng đáng được hưởng dành cho một người đã tham gia kháng chiến chống phát xít".

 Bà J. Broz viếng mộ chồng lần cuối vào ngày 4-5-2013.

Trong phần giới thiệu cuốn "My life, my truth" nói về cuộc đời thăng trầm của bà J. Broz, tác giả Z. Jokanovic đã đề cập tới câu chuyện của người bạn gái thân cận với cựu đệ nhất phu nhân Nam Tư là bà Slobodanka Hinic.

Trong một lần đến thăm bà bạn già J. Broz đang sống tại tòa chung cư xuống cấp trầm trọng trên phố St Uzhichka, khi tận mục sở thị căn hộ thiếu tiện nghi tối thiểu và dột tứ tung lúc trời mưa, bà S. Hinic đã mở lời khuyên: "Sao cậu không đề nghị chính quyền sửa sang lại, bởi họ có cấp không cho bạn đâu trong khi vẫn phải trả tiền thuê nhà hàng tháng?... Dù sao cũng phải để cho giới truyền thông biết thảm trạng của mình chứ, để họ tác động đến những người có trách nhiệm cũng là thuộc hạ của ông nhà thời trước".

Cựu đệ nhất phu nhân đã nhẹ nhàng trả lời: "Nền kinh tế đất nước đang gặp muôn vàn khó khăn, nên tớ không muốn "đổ thêm dầu vào lửa", chứng tỏ phẩm chất đáng khâm phục của một cựu đệ nhất phu nhân vang bóng một thời.

Được biết, do căn bệnh suy tim mãn tính nên bà J. Broz phải nhập viện cấp cứu vào cuối tháng 8 vừa qua, rồi nằm điều trị cho đến lúc trút hơi thở cuối cùng. Di nguyện của cựu đệ nhất phu nhân Nam Tư là được an táng cạnh chồng ở nghĩa trang trung tâm Kuna Svetna đã được gia quyến thực hiện

Theo CAND.com.vn

• Giải mã sự ‘xích lại gần nhau’ giữa Pháp và Armenia và phản ứng của Nga (26/04)
• Cuộc trưng cầu ý dân cho nhiệm kỳ mới (22/04)
• 'Bếp Hoàng Cầm' ấm lòng người chiến sỹ tiền phương (20/04)
• Hàn Quốc với cuộc bầu cử khó lường (12/04)
• Vì sao Mỹ 'đột ngột' quan tâm đến cấm vũ khí hạt nhân trong không gian? (08/04)
• Người phụ nữ chèo lái kinh tế Nga vững vàng trước sóng gió (03/04)
• Đằng sau cuộc tái ngộ giữa ông Obama và Tổng thống Biden (29/03)
• Ông Sunak đối mặt sóng ngầm (25/03)