I/ Bình Dương - Thành phố thông minh - Mô hình “Ba nhà”- Hệ sinh thái khởi nghiệp.

Ngày 18 tháng 05 năm 2016, Thủ Tướng Chính Phủ đã ký quyết định số 844/QĐ-TTg về việc phê duyệt đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025”. Đề án hướng tới mục tiêu tạo lập môi trường thuận lợi để thúc đẩy, hỗ trợ quá trình hình thành và phát triển loại hình doanh nghiệp có khả năng tăng trưởng nhanh dựa trên khai thác tài sản trí tuệ, công nghệ, mô hình kinh doanh mới. Đồng thời khẩn trương hoàn thiện, hệ thống pháp lý hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, tạo xung lực xây dựng quốc gia khởi nghiệp ⁽¹⁾, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu, rộng.

Đã có nhiều cách tiếp cận về khái niệm “hệ sinh thái khởi nghiệp”, nhưng nhìn chung có nhiều điểm tương đồng; Chẳng hạn, theo Prof. Colin Mason và Dr. Ross Brown trong nguyên gốc của tài liệu “Entrepreneurial Ecosystems and Growth Oriented Entrepreneurship” ⁽²⁾, do OECD ấn hành 2014, thì “hệ sinh thái khởi nghiệp” là tổng hòa của 6 lãnh vực cốt lõi: Policy (bao gồm chính sách, quản trị quốc gia, hệ thống pháp lý); Finance; Culture; Supports; Human Capital và Markets.

Đồ hình (1)

Trong khi đó theo WEF_Entrepreneurial Ecosystems Report ⁽³⁾ 2013 thì bao gồm 8 lãnh vực cốt lõi là: Thị trường; Nguồn nhân lực; Nguồn vốn và tài chính; Hệ thống hỗ trợ khởi nghiệp (mentors, advisors,…); Khung pháp lý và cơ sở hạ tầng; Các trường đại học, học viện và Văn hóa quốc gia.

Đồ hình (2)

Còn theo quan điểm của Erik Stam (Utrecht University School of Economics) và Ben Spigel (University of Edinburgh Business School) trong ấn phẩm Entrepreneurial Ecosystems, Discussion Paper Series nr: 16-13; November 2016 ⁽⁴⁾ do U.S.E phát hành thì hệ sinh thái khởi nghiệp được mô tả đơn giản và dễ hiểu như đồ hình (3) sau:

Đồ hình (3): Relationships between attributes within entrepreneurial ecosystems (Spigel, 2015)

Trong những cách tiếp cận khác nhau như nói trên, dù phân chia theo 6 hay 8 lãnh vực cốt lõi hay thế nào đi nữa, thì cuối cùng các lãnh vực này, đều có thể quy về trách nhiệm/nhiệm vụ/cống hiến một cách tự nhiên cần có của ba khối: Chính Phủ (ở tầm quốc gia)/Chính quyền sở tại (ở địa phương); các doanh nghiệp và các ĐH/Viện nghiên cứu. Giải quyết một cách nhuần nhuyễn, hài hòa trong việc phát huy sức mạnh tổng hòa của ba khối này, sẽ tạo ra xung lực lớn cho phát triển kinh tế - xã hội; đó chính là triết lý căn bản của mô hình “Ba nhà” gồm Nhà nước - Nhà trường - Nhà doanh nghiệp.

Nói về Đề án “Thành phố thông minh Bình Dương” thì phải đề cập đến Eindhoven - một thành phố kết nghĩa của Bình Dương - tại Hà Lan. Vì sao vậy? Nhờ vào việc sớm nghiên cứu - áp dụng mô hình “Ba nhà”, năm 2011 Eindhoven đã được tổ chức quốc tế ICF công nhận là một thành phố thông minh nhất thế giới ⁽⁵⁾ năm 2011. Hãy xem Louis Zacharilla, Co-founder của ICF đánh giá ngắn gọn về Eindhoven: “Eindhoven is the model for a new way of thinking about collaboration and regional development. It has developed an ecosystem that links its private sector, government and its academic and creative communities in a way that looks like an economic ‘triple helix.”.

Từ nguồn cảm hứng này và với mối quan hệ truyền thống, Bình Dương đã ký hợp tác chặt chẽ với Eindhoven, và đó là cơ sở để ngày 21/11/2016, UBND tỉnh Bình Dương phê duyệt Đề án “Thành phố thông minh Bình Dương” ⁽⁶⁾, trong đó kế hoạch hành động cụ thể mang tên “Bình Dương Navigator 2021 tầm nhìn đến năm 2030” với nội dung chủ đạo là hướng dẫn chi tiết việc triển khai “Đề án Thành phố thông minh Bình Dương”, xác định và phân công cụ thể từng chương trình hành động cần thiết trong các lĩnh vực: Lực lượng lao động; Nghiên cứu và phát triển: Doanh nghiệp, quan hệ doanh nghiệp; Môi trường, chất lượng cuộc sống; Cơ sở hạ tầng. Trong đó con người là yếu tố trọng tâm. Cũng trong bản kế hoạch này mô hình “Ba nhà” được xem là công cụ đòn bẩy, để thúc đẩy hình thành “Hệ sinh thái khởi nghiệp” phù hợp với điều kiện thực tế của Bình Dương.

II/ ĐH Quốc tế Miền Đông - Mô hình “Ba nhà”- Hệ sinh thái khởi nghiệp.

Theo phân tích trên, dù đứng ở góc nhìn nào (mô hình “Ba nhà” hay “Hệ sinh thái khởi nghiệp”) thì trường Đại học cũng vừa đóng vai trò một yếu tố cấu thành cốt lõi, vừa là một nhà cung cấp nguồn nguyên liệu cho các lãnh vực còn lại để hình thành “hệ sinh thái khởi nghiệp”.

Đại học Quốc tế Miền Đông thuộc loại hình đại học của doanh nghiệp, được đầu tư phát triển bởi Becamex IDC - một Tổng Công ty nhà nước - có những đóng góp quan trọng và quyết định, trong quá trình nỗ lực hơn 2 thập kỷ qua, xây dựng thành công Bình Dương từ một địa phương trước đó có nền kinh tế chủ yếu là nông - lâm nghiệp, trở thành một Tỉnh công nghiệp hóa hàng đầu của cả nước; vậy nên bên cạnh nhiệm vụ chính là giảng dạy & nghiên cứu, hiển nhiên là Đại học Quốc tế Miền Đông cần phải và thực tế đã chủ động, đứng vào vị trí tiên phong của ĐH trong mô hình “Ba nhà”, ngay từ giai đoạn hình thành ý tưởng, với trách nhiệm tạo ra một “hệ sinh thái khởi nghiệp” tự thân, từ đó xứng đáng trở thành “một yếu tố cốt lõi” trong một “hệ sinh thái khởi nghiệp” lớn hơn, thuộc phạm vi Bình Dương và khu vực.

Để thực hiện mục tiêu tạo ra “hệ sinh thái khởi nghiệp” tự thân, Đại học Quốc tế Miền Đông đặt trọng tâm và đã triển khai:

(a) Đào tạo giảng viên, đưa môn học “Khởi nghiệp” vào chương trình đào tạo, với mục tiêu cung cấp kiến thức và đào tạo - khích lệ - tạo điều kiện để khơi dậy và xây dựng “tinh thần doanh nhân” cho SV ( đặc biệt chú trọng cho SV Khoa Quản trị Kinh doanh và Khoa Kỹ Thuật của Trường); mà việc này theo Nhà Kinh tế học Carl Schramm đó là một lợi thế cạnh tranh then chốt cùng với việc cải tiến - phát kiến công nghệ mới là nguồn gốc của năng suất và tăng trưởng cho một doanh nghiệp, cho một quốc gia ⁽⁷⁾.

(b) Đầu tư xây dựng môi trường cho không gian khởi nghiệp đổi mới sáng tạo như Vườn ươm doanh nghiệp (Incubators); Phòng thực nghiệm công nghệ (TechLab); Phòng thực nghiệm chế tạo (FabLab); Phòng thí nghiệm chiếu sáng (LightingLab) và các phòng thử nghiệm thực tế các ý tưởng sáng tạo (Living Lab)… Các tiện ích này được mở rộng dùng chung cho GV, SV ĐH Quốc tế Miền Đông,  các startup và mọi người có nhu cầu.

(c) Phát triển “mở rộng” Thư viện thành kho cơ sở dữ liệu mở dùng chung.

(d) Chương trình thực tập bắt buộc cho SV tại cơ sở Trường, tại các doanh nghiệp thành viên của Becamex group và tại các doanh nghiệp thích hợp trong các khu công nghiệp do Becamex phát triển. Tài trợ cho các đề án theo hướng nghiên cứu - triển khai cho GV, SV Trường.

Thật vậy, theo Founder Institute ⁽⁸⁾, trong việc hình thành “Hệ sinh thái khởi nghiệp” thì trường ĐH đóng vai trò quan trọng trong cả ba giai đoạn chính 1-2-3 (của khởi nghiệp đổi mới sáng tạo) đó là các giai đoạn: Hình thành ý tưởng (Idea Stage); Thương mại hóa sản phẩm (Launch Stage) và Tăng trưởng (Growth Stage).

Hiện nay, ĐH Quốc tế Miền Đông, đang hoạt động chủ yếu ở giai đoạn đầu tiên, các giảng viên Khoa Quản trị kinh doanh (BBS), Khoa Kỹ Thuật (SET), các đơn vị hỗ trợ của Trường như Vườn ươm doanh nghiệp Becamex (Becamex Business Incubator - BBI) và Phòng kết nối cộng đồng OCC (Office for Community Connect) đóng vai trò người đào tạo kiến thức, kỹ năng cơ bản về khởi nghiệp cho SV thông qua các môn học phù hợp trong chương trình đào tạo; cố vấn, gợi ý tạo ra các đề án cụ thể, thông qua đó truyền cảm hứng và “ươm mầm” tinh thần doanh nhân/tinh thần khởi nghiệp cho SV; thúc đẩy GV, SV các Khoa BBS và SET hợp tác, để từng bước hình thành các ý tưởng/đề án khởi nghiệp.

Trường đã sẵn sàng cho giai đoạn thứ hai, Trường cam kết hỗ trợ và cung cấp những kiến thức cần thiết về kinh doanh như luật pháp, sở hữu trí tuệ, thuế, nơi làm việc… cho các doanh nghiệp khởi nghiệp spin - off thuộc Trường và mọi doanh nghiệp (bên ngoài nhưng) khởi nghiệp tại Trường, đã hình thành sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh sơ khởi.

III/ Những công việc ĐH Quốc tế Miền Đông đã và đang thực hiện trong việc xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp tại Trường.

1/ Xây dựng chương trình đào tạo về Khởi nghiệp và Đổi mới sáng tạo.

Với các điểm nổi bật như sau:

- “Nhập môn Khởi nghiệp” là môn học bắt buộc tại Khoa BBS, Khoa SET.

- Chương trình đào tạo chuyên ngành “Khởi nghiệp và Đổi mới Sáng tạo” (Entrepreneurship and Innovation) của Khoa BBS được Bộ GDĐT phê duyệt đưa vào giảng dạy năm 2016.

- Chương trình Khởi nghiệp và Đổi mới Sáng tạo hướng đến việc trang bị cho SV khả năng và tầm nhìn tổng quát về xu hướng khởi nghiệp; hệ sinh thái khởi nghiệp; tư duy đổi mới sáng tạo; tinh thần doanh nhân, chấp nhận những rủi ro trong kinh doanh và suy nghĩ phản biện.

2/ Đào tạo cán bộ, giảng viên chuyên về hệ sinh thái khởi nghiệp và hỗ trợ khởi nghiệp.

- Giảng viên được đào tạo tại Singapore theo chuyên ngành về Khởi nghiệp.

- Tháng 7/2016 Trường đã cử một đoàn cán bộ, giảng viên tham gia một khoá đào tạo ngắn hạn về khởi nghiệp và vai trò của Trường Đại học trong hệ sinh thái khởi nghiệp tại Nanyang Technological University (NTU).

3/ Xây dựng môi trường cho Hệ sinh thái khởi nghiệp của Trường

- Trường đang xây dựng Fablab và xác định đó là một không gian mở, tạo điều kiện cho GV, SV Trường; cho mọi SV, HS yêu thích kỹ thuật công nghệ của các ĐH/ Trường THPT lân cận có điều kiện học tập, trao đổi và hiện thực hóa những ý tưởng khởi nghiệp. Fablab sẽ kết hợp với BBI để chọn lọc và nuôi dưỡng các dự án có tiềm năng hiện thực để khởi nghiệp.

- Fablab của Trường đóng vai trò chủ chốt trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, là nền móng để tạo nên những sở hữu trí tuệ và phát minh có giá trị cao cho Bình Dương và lân cận.

- Trên cơ sở hợp tác với tập đoàn Philips Lighting, Hà Lan; ngày 11/10/2017 Trường đã khánh thành phòng thí nghiệm chiếu sáng (LightingLab) để mọi GV,SV Trường nghiên cứu thực hiện các đề tài, dự án chuyên sâu liên quan đến lĩnh vực chiếu sáng; ứng dụng các giải pháp chiếu sáng hiện đại từ phòng thí nghiệm này vào thực tế tại Trường và thành phố mới Bình Dương, bao gồm hệ thống chiếu sáng thông minh (tự động bật sáng, tắt đèn, điều khiển độ sáng của đèn để tiết kiệm điện); ứng dụng IoT vào hệ thống chiếu sáng để điều khiển, giám sát và quản lý năng lượng (giám sát, điều khiển hệ thống chiếu sáng từ xa bằng máy tính hoặc điện thoại thông minh) v.v...., góp phần hình thành các ý tưởng khởi nghiệp ban đầu cho lĩnh vực chiếu sáng thông minh.

4/ Hợp tác xây dựng, phát triển tài nguyên cơ sở dữ liệu khoa học phục vụ hình thành Hệ sinh thái khởi nghiệp của Trường/Bình Dương.

Trường đã hợp tác với Thư viện Trung tâm ĐHQG HCM để sử dụng tài nguyên cơ sở dữ liệu về nghiên cứu khoa học rất lớn, gồm có:

- Sách: 188.000 nhan đề với 632.000 bản

- Tạp chí: 1900 nhan đề

- Luận án, luận văn: 28.500 tài liệu

- Giáo trình: 1700 tài liệu

- Đề tài NCKH: 5000 tài liệu

Bên cạnh đó, người đọc được cung cấp các cơ sở dữ liệu trực tuyến (CSDL) là nguồn tài nguyên học thuật cao của nước ngoài. Đây là các CSDL mua quyền truy cập, với những bài báo nghiên cứu từ các tạp chí khoa học, sách điện tử và nhiều tài liệu khoa học khác từ các Nhà xuất bản có uy tín trên thế giới. Các CSDL nói trên bao gồm:

Access Engineering; Access Science; ACS Journal (American Chemical Society); AGORA; Emerald Insight; GALE; IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers); IG Publishing; IOP Science Journal; JL (John Libbey Eurotext); MathScinet; MIT Open Courseware; Nature; OARE; OECD iLibrary (Organisation for Economic Cooperation and Development); ProQuest; ScienceDirect; Springer Open; SpringerLink; Taylor Francies Online và Wiley Online Library         

Tất cả cơ sở dữ liệu này cho phép mọi GV, SV và các doanh nghiệp khởi nghiệp thuộc Vườn ươm BBI của Trường được sử dụng trong nghiên cứu, phát triển các ý tưởng khoa học công nghệ, phát triển sản phẩm để khởi nghiệp; và mở rộng để cung cấp cho mọi doanh nghiệp và doanh nghiệp khởi nghiệp có nhu cầu;

Đây được xem là một cống hiến của Trường, trong nỗ lực chung tạo ra “Hệ sinh thái khởi nghiệp” trong Trường và Bình Dương cũng như vùng lân cận.

5/ Chuẩn bị phục vụ giai đoạn thương mại hóa sản phẩm.

Trường đã xây dựng và thành lập Vườn ươm Doanh nghiệp Becamex (Becamex Business Incubator - BBI) với tầm nhìn “Thúc đẩy tư duy khởi nghiệp và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp trong khu vực, qua đó đóng góp giá trị mới cho cộng đồng và nền kinh tế quốc gia”.

BBI sẽ có trách nhiệm:

- Cung cấp giải pháp toàn diện, chuyên nghiệp về không gian làm việc chung và dịch vụ phát triển doanh nghiệp.

- Xây dựng mạng lưới hỗ trợ giúp kết nối cá nhân với các đối tác, tổ chức trong cộng đồng kinh doanh khởi nghiệp.

- Xây dựng tinh thần đổi mới sáng tạo trong khởi nghiệp bằng các chương trình hỗ trợ chuyên môn từ trường Đại học quốc tế Miền Đông.

6/ Chuẩn bị phục vụ giai đoạn tăng trưởng,

Trường đang từng bước điều chỉnh chương trình đào tạo, với mục tiêu hướng đến đào tạo/ươm mầm/khuyến khích sinh viên “tinh thần doanh nhân/tinh thần khởi nghiệp”. Trường xác định triết lý và phương thức đào tạo là không chỉ là kiến thức hàn lâm, mà còn là kỹ năng giao tiếp và thương lượng; kỹ năng xây dựng nhóm, sử dụng nhân lực; kỹ năng giải quyết vấn đề; kỹ năng xử lý khủng hoảng, kỹ năng lãnh đạo và tư duy chiến lược; kể cả những kỹ năng cụ thể như lập kế hoạch tài chính và quản lý dòng tiền, sáng tạo giá trị mới và quản lý quan hệ khách hàng. 

Đồ hình (4): Lộ trình khởi nghiệp

Trường tiếp tục đẩy mạnh và gắn kết các công tác đào tạo/nghiên cứu khoa học/tạo môi trường khởi nghiệp đổi mới sáng tạo với nhau; bảo đảm các yếu tố của “hệ sinh thái khởi nghiệp” trong lộ trình khởi nghiệp (Đồ hình (4)), giúp cho SV có quá trình trải nghiệm và thực tập tốt, vừa trang bị kiến thức/thực hành vừa khuyến khích SV phương pháp cách tư duy (say mê sáng tạo và sẵn sàng chấp nhận rủi ro) của tấm gương khởi nghiệp đã thành công; từ đó SV có bản lĩnh/khả năng ra những quyết định tốt nhất trong một bối cảnh cụ thể. Có như vậy Trường mới có thể đóng góp/cung cấp vào “Hệ sinh thái khởi nghiệp” những nhân lực có đủ tố chất khởi nghiệp như Thủ tướng Singapore đã nói: “Xây dựng quốc gia thông minh cần tinh thần khởi nghiệp dám dấn thân” ⁽⁹⁾.

    TS.Nguyễn Văn Phúc

NCS.Nguyễn Tấn Lợi

TS.Ngô Minh Đức

ThS.Nguyễn Diên Hồng Hạnh

Tham khảo, trích dẫn tại:

(1) Thủ tướng: “2016 được xác định là năm quốc gia khởi nghiệp”

https://baomoi.com/thu-tuong-2016-duoc-xac-dinh-la-nam-quoc-gia-khoi-nghiep/c/21246432.epi

(2) Entrepreneurial Ecosystems and Growth Oriented Entrepreneurship

By Prof Mason, C. & Dr. Brown, R. (2014). Entrepreneurial Ecosystems and Growth Oriented Entrepreneurship. OECD, (p.5). The Hague.

 http://www.oecd.org/cfe/leed/entrepreneurial-ecosystems.pdf

(3) Entrepreneurial Ecosystems Around the Globe and Company Growth Dynamics

https://www.weforum.org/reports/entrepreneurial-ecosystems-around-globe-and-company-growth-dynamics

(4) Entrepreneurial Ecosystems (rebo_use_dp_2016_1613.pdf)

https://www.kauffmanfellows.org/journal_posts/universities-and-entrepreneurial-ecosystems-stanford-silicon-valley-success/+&cd=1&hl=en&ct=clnk&gl=vn&client=firefox-b-ab

(5) Eindhoven Region, Netherlands, named Intelligent Community of the Year 2011

http://www.urenio.org/2011/06/05/eindhoven-region-netherlands-named-intelligent-community-of-the-year-2011/

(6) Bình Dương: Xây dựng thành phố thông minh từ mô hình Ba Nhà

http://cafebiz.vn/binh-duong-xay-dung-thanh-pho-thong-minh-tu-mo-hinh-ba-nha-20170806095830.chn

(7) Start-Up Nation- The Story of Israel’s Economic Miracle - Dan Senor và Saul Singer

embassies.gov.il/hanoi/.../Start-up%20Nation_Ban%20dich.pdf

(8) The Most Comprehensive Guide to the Silicon Valley Startup Ecosystem Ever Created

 https://fi.co/insight/the-most-comprehensive-guide-to-the-silicon-valley-startup-ecosystem-ever-created

 (9) Thủ tướng Singapore: 'Xây dựng quốc gia thông minh cần tinh thần khởi nghiệp dám dấn thân'

http://cafebiz.vn/nhan-vat/thu-tuong-singapore-xay-dung-quoc-gia-thong-minh-can-tinh-than-khoi-nghiep-dam-dan-than-2015050609513426.chn

(10)http://cafebiz.vn/chuyen-co-hang-sua-va-hu-sua-bo-co-nhung-y-tuong-rat-hay-nhung-no-chi-la-tren-giay-20171117105531198.chnhal

(11)https://www.forbes.com/sites/danisenberg/2011/05/25/introducing-the-entrepreneurship-ecosystem-four-defining characteristics/#5b2a21c35fe8