90 triệu và nỗi lo già hóa dân số
Sau 0 giờ ngày 1-11, Việt Nam cán mức 90 triệu dân. Công dân thứ 90 triệu được Bệnh viện Phụ sản Trung ương công bố là bé Nguyễn Thị Thùy Dung, chào đời lúc 2 giờ 45 phút sáng 1-11, nặng 3,2kg, con của chị Lê Thị Duyên và anh Nguyễn Văn Dũng, quê ở xã Nam Chính, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. Với 90 triệu dân, Việt Nam hiện đứng thứ 14 trên thế giới và thứ 3 Đông Nam Á về quy mô dân số. Con số này đến chậm hơn dự tính 11 năm, bởi tại thời điểm tổng điều tra dân số năm 1989, Việt Nam dự báo sẽ đạt 90 triệu dân vào năm 2002. Điều này cho thấy Việt Nam đã làm tốt công tác giảm sinh.
Mặc dù hiện nay Việt Nam đang trong giai đoạn dân số vàng (bắt đầu từ năm 2007): Giai đoạn có nguồn nhân lực dồi dào, nhưng theo tính toán thì giai đoạn dân số vàng kéo dài không lâu. Sau giai đoạn dân số vàng, Việt Nam sẽ phải đối mặt với nguy cơ dân số già. Con số thống kê cho thấy, tại thời điểm 1989 cứ 2 người lớn có 1 trẻ em, nhưng hiện nay tỷ lệ này là 4/1. Hiện tại, Việt Nam đạt tỷ lệ 100 người trẻ/50 người già, nhưng chẳng bao lâu tỷ lệ này sẽ là 100/100. Theo thông tin từ Quỹ Dân số Liên hiệp quốc tại Việt Nam, tốc độ già hóa dân số tại Việt Nam đang diễn ra rất nhanh. Cơ quan này cũng khuyến cáo, cần phải xây dựng và triển khai đồng bộ các chính sách về an sinh xã hội ngay từ bây giờ mới có thể đáp ứng với giai đoạn già hóa dân số đang diễn ra.
Cơ cấu dân số già đến sớm, trong khi kinh tế đất nước đang trong thời kỳ phát triển sẽ gây khó khăn lớn về nguồn nhân lực, việc hoạch định các chế độ, chính sách dành cho người già. Điều này sẽ tác động mạnh đến nhiều khía cạnh của đời sống kinh tế - xã hội, như số người già sống cô đơn, không được nương tựa sẽ tăng lên; hệ thống y tế cho người già chưa được đẩy mạnh; quỹ lương hưu cho người già... Già hóa dân số sẽ khiến cấu trúc gia đình thay đổi. Con người sống lâu hơn, sinh ít con hơn và cũng ít quyền lựa chọn chăm sóc hơn. Trong khi đó, dịch vụ chăm sóc sức khỏe, tinh thần cho người già ở nước ta chưa phát triển, đa số người già vẫn sống nương tựa vào con cháu. Các chuyên gia lo lắng, nếu nhịp độ già hóa dân số vẫn tăng nhanh và đều như hiện nay thì chỉ vài chục năm tới, người già ở nước ta sẽ gặp khó khăn về chỗ ở và các dịch vụ chăm sóc.
Bên cạnh đó, già hóa dân số khiến thời gian sống sau nghỉ hưu tăng lên, làm gia tăng áp lực lên hệ thống y tế và hệ thống trợ cấp lương hưu, đồng nghĩa với việc hệ thống bảo trợ xã hội phải được cải thiện. Tuy nhiên, việc này không dễ thực hiện bởi ngân quỹ quốc gia còn hạn chế, hệ thống khám chữa bệnh chuyên khoa cho người già chưa phát triển. Ngoài ra, già hóa dân số sẽ khiến những thách thức kinh tế mới nổi lên. Cơ cấu dân số trong độ tuổi lao động giảm đi, cơ cấu nghề nghiệp sẽ thay đổi, gánh nặng kinh tế cho người lao động trẻ cũng cao hơn... Trên lĩnh vực chính trị, già hóa dân số có thể ảnh hưởng tới xu hướng bầu cử và cả tính đại diện.
Tất cả những hệ lụy nói trên nếu không được giải quyết thỏa đáng sẽ là thách thức to lớn cho sự phát triển toàn diện của đất nước trong tương lai gần.
HÀN NGÂN
