Từ tháng 1-1944 đến tháng 4-1945, Hồng quân Liên Xô tổng tấn công quét sạch quân đội phát xít trên toàn lãnh thổ Liên Xô, giải phóng nhiều nước châu Âu và truy quét phát xít đến tận sào huyệt cuối cùng ở Berlin. Ngày 30-4-1945, lá cờ chiến thắng của Hồng quân Liên Xô tung bay trên nóc tòa nhà Quốc hội Đức Quốc xã. Ngày 9-5-1945, Đức quốc xã ký biên bản đầu hàng vô điều kiện.
Ngày 9-3-1945, Nhật đảo chính Pháp. Ngay trong đêm đó, Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp dưới sự chủ trì của Tổng Bí thư Trường Chinh, chủ trương phát động cao trào kháng Nhật, cứu nước trên toàn quốc. Ngày 12-3, Chỉ thị “Nhật, Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” ra đời. Chỉ thị là lời hiệu triệu cùng khẩu hiệu “phá kho thóc giải quyết nạn đói” như một luồng sinh khí thổi bùng ngọn lửa cách mạng, thôi thúc nhân dân Việt Nam vùng dậy cứu nước. Tháng 4- 1945, Hội nghị quân sự Bắc kỳ do Ban Thường vụ Trung ương triệu tập ở Hòa Hiệp, Bắc Giang “đặt nhiệm vụ chính trị lên trên tất cả các nhiệm vụ cần kíp khác”. Phong trào kháng chiến diễn ra mạnh mẽ trên toàn quốc, làm lung lay nền thống trị của quân phiệt Nhật và tay sai ở Đông Dương nói chung và Việt Nam nói riêng.
Nắm chắc thời cơ cách mạng và chớp thời cơ từ chiến thắng vĩ đại của Hồng quân Liên Xô, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào từ ngày 13 đến ngày 15-8-1945, kêu gọi toàn dân đứng lên Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Ngày 16-8-1945, cũng tại Tân Trào, Đại hội quốc dân được triệu tập đã tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng, bầu Ủy ban Dân tộc giải phóng do lãnh tụ Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Thời cơ “ngàn năm có một” đã đến! Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi Tổng khởi nghĩa đến quốc dân đồng bào cả nước: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta... Chúng ta không thể chậm trễ. Tiến lên! Tiến lên! Dưới lá cờ Việt Minh, đồng bào hãy dũng cảm. Tiến lên!”
Đáp lời kêu gọi thiêng liêng của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, 25 triệu đồng bào cả nước, với tinh thần “đem sức ta mà giải phóng cho ta” đã nhất tề vùng lên giành chính quyền về tay nhân dân trong 15 ngày (từ ngày 13 đến ngày 28-8-1945), chấm dứt sự thống trị gần trăm năm của thực dân và phong kiến, lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, mở ra kỷ nguyên tự do, độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Thắng lợi của dân tộc Việt Nam còn góp một phần không nhỏ cùng nhân dân thế giới trong cuộc đấu tranh chống phát xít vì hòa bình, dân chủ và tiến bộ xã hội.
Cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của nhân dân Xôviết không chỉ cứu nhân loại thoát khỏi nạn diệt chủng của chủ nghĩa phát xít, hậu thuẫn cho phong trào giải phóng dân tộc ở các châu lục giành thắng lợi, trong đó có Cách mạng Tháng Tám ở Việt Nam, mà còn tạo ra những nhân tố thời đại, để có thể loại trừ chiến tranh thế giới ra khỏi đời sống loài người.
P.V (tổng hợp)