Thay đổi chế độ ăn uống để tránh bệnh gan nhiễm mỡ 

Gan nhiễm mỡ (GNM) là một trong những triệu chứng gia tăng phổ biến trong thời gian gần đây. Bệnh GNM thường được phát hiện qua xét nghiệm máu, siêu âm hoặc chụp cắt lớp (CT) và cần điều trị, điều chỉnh chế độ ăn uống để phòng chống bệnh…

Tư vấn về bệnh GNM tại Trung tâm Y tế TP. Thủ Dầu Một Ảnh: Q.NHƯ

Theo bác sĩ Nguyễn Thị Bạch Tuyết, Giám đốc Trung tâm Truyền thông Giáo dục sức khỏe tỉnh, GNM được định nghĩa như là một sự tích lũy lượng mỡ trong gan vượt quá 5% trọng lượng gan hoặc quan sát dưới kính hiển vi điện tử thấy nhiều hơn 5% số tế bào gan chứa các hạt mỡ. Nguyên nhân và người hay bị GNM là do có nhiều năng lượng, béo phì, bệnh tiểu đường type 2, tăng mỡ máu, nghiện rượu, suy dinh dưỡng thiếu protein, giảm cân quá nhanh, dùng thuốc độc cho gan (tetracycline, thuốc chống co giật valproic acid, amiodarone, glucocorticoids, tamoxifen...), bệnh gan mãn tính, phẫu thuật nối ruột...

Bệnh GNM do ăn uống có nhiều năng lượng, nhiều béo, quá ít đạm (nhịn đói, suy dinh dưỡng thiếu protein…). Do ruột tăng hấp thu chất mỡ, nhất là khi ăn quá nhiều mỡ động vật. Do ăn nhiều đường, khi chuyển đến gan, một phần tích lũy tại gan dưới dạng glycogen để dự trữ khi cần thiết. Một phần dư thừa sẽ được chuyển thành mỡ. Do tăng tổng hợp chất mỡ tại gan hoặc giảm sự chuyển tải mỡ trong gan ra khỏi gan (có thể do thiếu chất chuyên chở mỡ). Do mỡ từ mô mỡ nơi khác được huy động bất thường đến gan.

Phần lớn các trường hợp GNM không có triệu chứng bởi vì tình trạng lắng đọng mỡ tại gan xảy ra từ từ nên các biểu hiện của nó cũng khó nhận biết. Chỉ khi nào tốc độ lắng đọng mỡ trong gan xảy ra nhanh, lúc đó gan có thể lớn, bao gan căng ra và khi đó bệnh nhân có thể có cảm giác đau tức hoặc nặng vùng gan. Trong một số trường hợp, tuy nhiên rất hiếm, GNM cũng có thể gây tình trạng vàng da, buồn nôn và nôn. Đa phần phát hiện GNM qua những sự bất thường nhẹ về chỉ số men gan khi đi khám bệnh định kỳ hoặc được chỉ định làm siêu âm hoặc chụp cắt lớp điện toán để tầm soát một bệnh khác, ví dụ như bệnh sỏi mật. Tuy nhiên, có vài bệnh nhân có thể cảm thấy hơi mệt mỏi và suy nhược hoặc cảm giác khó chịu ở vùng thượng vị phải.

GNM hầu hết không phải là bệnh lý của gan mà chỉ là một triệu chứng do sự tích lũy mỡ quá nhiều tại gan. Vì thế điều trị GNM chủ yếu là điều trị các nguyên nhân cơ bản gây bệnh, cụ thể: Nếu bị dư cân - béo phì: áp dụng chế độ ăn hợp lý và chế độ tập luyện vận động để giảm cân. Đối với các bệnh lý gan có liên quan đến uống rượu: ngưng uống rượu. Ngưng ngay những thuốc có khả năng gây độc cho gan và thay thế bằng những thuốc an toàn theo hướng dẫn của bác sĩ. Các bệnh rối loạn chuyển hóa (như tiểu đường) thì khống chế lượng đường trong máu luôn ở mức độ bình thường. Nếu bị viêm gan siêu vi cần kiểm soát tình trạng viêm và những diễn tiến bất lợi dẫn đến xơ gan. Sử dụng thuốc để đào thải bớt sự lắng đọng mỡ quá mức trong cơ thể cần có sự hướng dẫn và tư vấn của bác sĩ. Ngoài ra, chế độ dinh dưỡng hợp lý cũng có thể giảm thiểu tình trạng lắng đọng mỡ trong gan.

Khi đã bị GNM, cần giảm cân nếu có thừa cân, béo phì (hạn chế năng lượng dư thừa). Giảm ăn thực phẩm giàu cholesterol như các loại đồ lòng, phủ tạng, da động vật, lòng đỏ trứng… Hạn chế chất béo: ưu tiên chọn dầu thực vật (trừ dầu dừa), hạn chế mỡ động vật (trừ mỡ cá). Ăn chất đạm vừa phải đúng với khả năng của gan. Một số thức ăn được xem là “thuốc” có tác dụng “giảm mỡ” tốt như: Dầu đậu nành, đậu Hà Lan, cà chua tươi chín, ớt vàng, rau ngót, rau cần tây, diếp cá, tỏi, bắp chuối. Trái cây thì nên lưu ý chanh, cam, quýt, bưởi, táo chín… Tăng cường lượng rau, trái cây (mỗi ngày, mỗi người nên ăn tối thiểu 300g rau xanh, 200g quả chín tươi). Ngưng uống rượu. Bên cạnh đó cần tăng vận động, tập thể dục thường xuyên trên 30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày trong tuần. Lựa chọn một môn thể dục thể thao phù hợp với khả năng, với sức khỏe hiện tại của chính bản thân. Cần có chế độ ăn hợp lý: ăn đa dạng, ăn chừng mực, ăn thực phẩm gần với thiên nhiên nhất. Vận động thể lực đều đặn, sống năng động nhằm duy trì cân nặng lý tưởng (nên biết chỉ số BMI của bản thân và BMI lý tưởng phù hợp để tự theo dõi tình trạng dư cân của bản thân). Hạn chế tối đa rượu bia. Cần tham vấn bác sĩ trước khi dùng thuốc để tránh những thuốc gây độc cho gan.

Triệu chứng GNM hay xảy ra ở những người có lối sống thiếu vận động và ăn uống bất hợp lý, quá thừa năng lượng. GNM ở hầu hết các trường hợp chẩn đoán không là bệnh lý, đó chỉ là một triệu chứng do sự tích lũy mỡ quá nhiều tại gan. Tuy nhiên, 20% GNM có thể diễn tiến đến xơ gan. Áp dụng các nguyên tắc dinh dưỡng hợp lý, vận động thể lực phù hợp sẽ có ích cho mọi người để đề phòng GNM.

 QUỲNH NHƯ

• Đau đầu âm ỉ cảnh báo phình mạch máu não (14/12)
• Hy vọng mới cho bệnh nhân ung thư vú giai đoạn đầu (13/12)
• Tiêm vắc xin uốn ván - bạch hầu cho trẻ (13/12)
• Phẫu thuật 704 người bệnh sứt môi, hở hàm ếch (13/12)
• Sàng lọc trước sinh và sơ sinh: Phát hiện sớm dị tật bẩm sinh, can thiệp kịp thời (13/12)
• Ngủ điều độ giúp giảm gần 30% nguy cơ mắc các bệnh tim mạch (12/12)
• Gần 320 sản phẩm thuốc, vaccine và sinh phẩm y tế được cấp mới, gia hạn lưu hành (11/12)
• Bệnh về thần kinh - Gánh nặng sức khỏe toàn cầu vượt qua bệnh tim (10/12)