Bí ẩn tượng động vật bằng đồng 3.000 năm tuổi được công nhận là bảo vật quốc gia

Di tích khảo cổ Dốc Chùa ở xã Tân Mỹ, huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương được xác định niên đại 3145 + 100 năm cách ngày nay, thuộc thời đại kim khí, được khai quật lần đầu vào tháng 12-1976. Sau gần một tháng làm việc tại di tích, các nhà khảo cổ đã thu thập được 803 di vật gồm đồ đá, đồ đồng và đồ gốm. Trong lần khai quật đầu tiên, căn cứ vào quá trình khai quật và nghiên cứu hiện trạng của di tích, các nhà khảo cổ đặt ra nghi vấn: đây không chỉ là di tích cư trú mà có thể có mộ táng. Từ nghi vấn này, tháng 4-1977, di tích Dốc Chùa được khai quật lần thứ 2 với diện tích rộng hơn. Trong lần khai quật lần 2, các nhà khảo cổ đã thu thập được 663 di vật, trong đó có một tượng động vật bằng đồng với nhiều bí ẩn về hình dáng và công dụng của nó.  

Vị trí tượng động vật bằng đồng cùng các di vật khác chôn trong mộ

Cuộc khai quật lần 2, các nhà khảo cổ khai quật 2 hố với diện tích 159m2 và 5 hố thám sát xung quanh theo 5 hướng, mỗi hố có diện tích 4m2. Kết quả trong 2 hố khai quật, các nhà khảo cổ lần lượt phát hiện 20 ngôi mộ cổ. Điều này đã giải tỏa được nghi vấn trong cuộc khai quật lần đầu: đây là một di tích cư trú gần với khu mộ táng.

Tất cả các mộ được phát hiện đều không tìm thấy dấu vết huyệt mộ. Các mộ được tìm thấy là do việc phát hiện những nhóm đá, gốm được xếp đặt ở phía trên và những hiện vật chôn theo cũng được sắp đặt ở phía dưới đồng thời với sự khác biệt giữa chất đất bên trong, bên ngoài mộ. Những ngôi mộ nằm khá tập trung ở hướng đông và tây phía dưới chân sườn đồi. Tất cả các mộ đều có hình chữ nhật, chiều dài trung bình từ 1,70m đến 3,70m; rộng trung bình từ 1,00m đến 1,50m; sâu từ 0,30m đến 0,89m. Trong 20 mộ khai quật đợt 2, hình thức các nấm mộ có 3 loại hình:

Loại mộ được xếp đá và gốm xen kẽ nhau: Có mộ xếp đá nằm thưa thớt còn gốm ken khít nhau tựa như được lát gốm, có mộ xếp nhiều đá xung quanh ít gốm rải ở khoảng giữa, có mộ xếp những khối đá to gốm xen giữa đá. Có 17 mộ thuộc loại này.

Loại mộ rải gốm: Có 1 mộ, các mảnh gốm nằm chồng lên nhau thuộc các đồ đựng loại to như chum, vại… gần như các đồ đựng được đặt trên nấm mộ rồi đập vỡ.

Các loại đá và gốm đều được đặt bên trên theo hình chữ nhật bằng với kích thước ngôi mộ.

Loại mộ đất: Có 2 mộ, các mộ không xếp đá và gốm bên trên. Loại mộ này được xác định do có sự khác biệt chất đất bên trong và ngoài mộ, lộ rõ hình dáng biên mộ cùng với các di vật chôn theo phía dưới mộ.

Đất trong mộ do sự phân hủy của chất hữu cơ nên có màu đen và ẩm, còn đất bên ngoài mộ có màu nhạt và khô. Trong các ngôi mộ cổ ở Dốc Chùa chỉ có một vài mộ còn dấu vết của xương cốt mủn nát.

Trong 20 ngôi mộ khai quật đợt 2 có 6 mộ chôn theo di vật đồng. Các di vật đồng trong hầu hết các mộ khác là những công cụ lao động hoặc vũ khí như rìu, lưỡi hái, giáo, lao, qua… Duy có 1 mộ chôn theo tượng động vật bằng đồng duy nhất. Tượng được đặt gần giữa mộ bên cạnh 1 bát gốm vỡ cùng với các nhóm đồ gốm vỡ khác và một vài rìu đá. Đây là một ngôi mộ đất, không có xếp đá hoặc gốm bên trên, dài 2,50m, rộng 1,70m, sâu 0,70m, cách mặt đất 1,60m nằm theo hướng đông bắc - tây nam.

Bản thân tượng động vật bằng đồng đã chứa nhiều bí ẩn vì chưa thể xác định được đó là con vật nào và công dụng của nó là gì, thì ngôi mộ chôn theo tượng cũng tạo một sự bí ẩn khác về người nằm dưới mộ. Bởi vì, đây là một trong 5 ngôi mộ thuộc loại hình mộ đất (không có rải gốm và đá trên nấm mộ), một số lượng rất ít trong 40 ngôi mộ cổ ở di tích Dốc Chùa qua 3 đợt khai quật. Điều này tạo nên một sự khác biệt so với các ngôi mộ khác. Có thể sự khác biệt đó là sự phân biệt về thân phận, địa vị hoặc một trọng trách nào đó của người nằm dưới mộ? Theo suy luận của các nhà khoa học thì tượng động vật bằng đồng được chôn trong mộ có thể mang ý nghĩa ma thuật hoặc thờ cúng nào đó? Vậy, tượng này được chôn theo người chết ở đây mang ý nghĩa trấn yểm hay là di vật được chôn theo chủ nhân của nó để mang về thế giới bên kia?

Kỳ 3: Bảo vật quốc gia

 ĐÔNG KỲ

• Ngăn chặn, đẩy lùi tội phạm, tệ nạn ma túy, vì một Bình Dương an toàn, đáng sống (01/07)
• Sự kiện nổi bật trong tuần (01/07)
• Dự kiến lịch trả lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội tháng 7 (01/07)
• 6 thay đổi lớn về chính sách bảo hiểm xã hội sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 (29/06)
• Các cấp Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bình Dương: Chung tay vì môi trường xanh (29/06)
• Phát hiện hài cốt liệt sĩ ở phường An Điền, TP.Bến Cát (28/06)
• Xây dựng gia đình hạnh phúc, tiến bộ (28/06)
• Phường Phú Mỹ, TP.Thủ Dầu Một: Khánh thành vườn ươm cây giống từ nguồn xã hội hóa (27/06)